Blockchain teknolojisini anlamak için bazı temel kavramlar konusunda kafamızda soru işaretleri kalmaması gerekiyor. Bu sebeple bu bölümde Veri, Veri Tabanları, Ağ Teknolojileri ve Kriptografi gibi kavramların kısaca tarihsel gelişimlerine ve günümüzdeki modern karşılıklarına bakacağız.
Veri Nedir?
İngilizce ve Latince dillerinde aynı kelime olarak karşımıza çıkan ve artık günlük yaşamda da dilimizde normalleşmeye başlayan “data” kelimesinin Türkçe karşılığıdır. İşlenmemiş, ham bilgi parçacığına verilen isimdir. Wikipedia’da yer alan açıklamalar ile ilerleyecek olursak veriler; ölçüm, sayım, deney, gözlem ya da araştırma yolu ile elde edilmektedir. Ölçüm ya da sayım yolu ile toplanan ve sayısal bir değer bildiren veriler nicel veriler, sayısal bir değer bildirmeyen veriler de nitel veriler olarak sınıflandırılmaktadır. Her sembolik gösterim gibi, veri de belirli bir nesne, birey ya da olguya ilişkin bir soyut ifadeler kümesidir.
Blockchain Teknolojisinin Felsefesi
Tarih boyunca veri kayıtlarının hizmet ettiği önemli ihtiyaçlardan birisi, büyümekte olan topluluklar içinde düzenin sağlanması olmuştur. Büyümekte olan toplumlarda, birbirini tanımayan kişi ve yapılar arasındaki ilişkilerin kurallara bağlı hale getirilmesi ve bu kuralların kayıtlara geçirilmesi her zaman büyük önem taşımıştır. Temel olarak günümüze dek kurulan pek çok organizasyon, dernek, vakıf, şirket ve hatta devletler bu kayıtları oluşturmak, düzenlemek ve işletmek için yine topluluklar ve toplumlar tarafından kurulmuştur. 2008 yılında Lehman Brothers’ın iflasından sadece iki ay sonra ortaya çıkan ve daha önce de belirttiğimiz gibi kimliği hâlâ gizliliğini koruyan Satoshi Nakamoto takma adlı kişi veya grubun yayınladığı “Bitcoin: Eşten Eşe Elektronik Nakit Ödeme Sistemi” başlıklı teknik çalışma, her ne kadar bir dizi matematiksel ve teknolojik uygulamayı bizlere sunsa da, aslında makalede verilen temel mesaj, mealen şöyledir: “Ey insanlar! Birbirinizi tanıyın veya tanımayın, artık merkezi yapılara ihtiyaç duymadan güvenli bir veri kayıt sistemi kurmak mümkün. Bu sistem, matematik ve teknolojinin imkanlarını kullandığı için manipüle edilemez ve bozulamaz.”
Kriptoloji
Son olarak, Blockchain teknolojisinin temelinde yatan ve büyük öneme sahip Kriptoloji kavramına göz atacağız. Binlerce yıldır, üretilen veri kayıt altına alınırken ortaya çıkan en önemli ihtiyaçlardan bir tanesi, veriyi istenmeyen gözlerden saklamak olmuştur. Kriptoloji her ne kadar kulağımıza modern bir kelime gibi gelse de aslında eski bir Yunanca kelime olan kryptos kelimesinden türetilmiştir. Kryptos gizlilik anlamına gelirken, kriptoloji gizlilik bilimi anlamına gelmektedir. Kriptoloji’nin bir alt bilim dalı olan Kriptografi de yine eski bir Yunaca kelime olan ve yazı anlamına gelen graphien sözcüğü kullanılarak türetilmiştir. Kriptografi (cryptography) verilerin (yazıların) şifrelenmesini ifade etmektedir.
Şifreleme, herhangi bir veri kümesini bir kural yapısı kullanarak rastgele görünen bir veri kümesine dönüştürür. Bu rastgele gibi görünen veri kümesi, ancak şifreleme yapılırken kullanılan anahtara sahip olanlar tarafından orijinal ve anlamlı haline geri dönüştürülebilir. Bu anahtara sahip olmayanlar için ise bir anlam ifade etmez.
Blockchain hakkında daha fazlası için: https://www.blockchaineventcentre.com/2023/01/06/blockchaini-anlamak/
Burak KILIÇ
Karadeniz Teknik Üniversitesi Deniz Bilimleri Fakültesi
LinkedIn: https://www.linkedin.com/in/burak-k%C4%B1l%C4%B1%C3%A7-7385b0255/
