Herkese selamlar.Bu yazımda yıllardır aşina olduğumuz App’ler ve önümüzdeki yıllarda piyasa dominasyonunu büyük ölçüde arttıracak olan Dapp’lerden bahsedeceğim.Keyifli okumalar diliyorum.
Girişi “Uygulama” anlamına gelen App(Application) ile yapacağım.Aslında bu kelimenin önünde gizlenmiş bir kelime daha var : Merkezi(Centralized).Bunun gizli olmasının nedeni ise uygulamaların ilk piyasaya çıktığı dönemde henüz Dapp(Merkeziyetsiz Uygulama) diye bir kavramın olmaması ve tüm uygulamaların zaten tek bir merkeze bağlı olması.Dolayısıyla önüne “merkezi” kelimesini getirmeye gerek de yoktu.
App’ler (Merkezi Uygulamalar)
App’ler tek bir merkezden yönetilir.Bu yüzden bir sunucu kümesi,bu uygulamaların yönetim merkezidir diyebiliriz.Sosyal medya uygulamaları,alışveriş uygulamaları,banka uygulamaları ve daha birçok uygulama türlerini sayabiliriz.Cihazınıza indirdiğiniz App’ler aslında birer kopyadır ve yaptığınız her işlemin verileri merkezi sunucuya iletilir ve karşılığında bilgi alınır.
Somut bir örnek verecek olursak diyelim ki arkadaşınız ile yemek siparişi vermek için ayrı telefonlardan aynı bir uygulamaya girdiniz.Hesap bilgilerinizi ekleyip hesabı açtıktan sonra siparişi verdiğinizde ikinizin de adres bilgileri,verdiği sipariş,eklenen notlar ve benzeri bilgiler aslında tek bir ekrandan görüntülenebilir.
Bir sonraki kısımda merkezi ağı kullanmanın avantajları ve dezavantajlarına değineceğim.
Merkezi Ağlar
Merkezi bilgisayar ağlarının en belirgin özelliği doğrudan kontrol sağlamasıdır. Bu sayede servis sağlayıcı firmalara kontrol açısından önemli avantajlar sağlar.Ayrıca merkezi ağlar yüksek derecede performans gösterebilen bilgisayarlardan oluşur.Bu yüksek performans,ağa gelen yoğun isteklerin hızlı bir şekilde işlenebilmesini sağlar.
Peki merkezi bilgisayar ağlarının dezavantajı yok mu ? Tabi ki var.Merkezi ağlar tamamen kesintisiz bir ağ bağlantısına bağlı olarak çalışır ve yalnızca bir merkezi düğüme sahiptir.Eğer bağlantı kesilirse sistem çöker ve merkezi düğüme bağlı diğer düğümler de kullanılamaz hale gelir.
Merkezi düğüm yerine ona bağlı olan düğümlerden birinin bağlantısının kesildiğini varsayalım.Bunun sonucunda büyük bir veri kaybı meydana gelir.Eğer verilerin yedeği yoksa bazı verilere tekrardan erişmek mümkün değildir.Bu yüzden şirketlerin sık sık güncellemeler yapması gerekir.Ayrıca depolama,donanım ve yazılım maliyetlerini de hesaba kattığımızda şirketlere maddi bir yük bindiğini de unutmamak lazım.
App ve merkezi bilgisayar ağları hakkında temel şeyler kafanıza oturmuştur umarım.Dapp kısmı ise dipsiz bir kuyu.Yine de çok derinleşmeden inceleyelim.
Merkeziyetsiz Ağlar
Merkezi olmayan ağlar, adından da anlaşılacağı gibi merkezi bir otoritenin olmadığı ağlardır. Bu tür ağlarda, tüm düğümler (node) birbirine eşit olarak bağlıdır ve her düğüm, ağın işleyişini destekler.Bu tür ağlar genellikle blok zinciri teknolojisi gibi dağıtık defter teknolojilerinde kullanılır. Bu teknolojilerde, her düğüm, ağın işleyişinde bir rol oynar ve ağın güvenliği, tüm düğümlerin işbirliğiyle sağlanır.
Merkezi olmayan ağların artılarını ele aldığımızda ilk konuşmamız gereken konu kesinlikle güvenlik.Tek bir merkezi noktaya sahip olmadığı için hacklenme ihtimali neredeyse imkansızdır.Çünkü hack işleminin başarılı olabilmesi için tüm düğümlerden aynı onayı almak zorundasınız.Ama aynı durum merkezi ağlarda denenseydi tek bir merkezi düğüme sahip olunduğu için hack işleminin başarılı olma ihtimali fazlasıyla artacaktı.
-Şeffaflık.Merkezi olmayan ağlar, tüm işlemlerin herkes tarafından görülebilir ve doğrulanabilir olmasını sağlar. Bu, ağdaki herkesin işlemlerin geçmişini inceleyebilmesi ve ağın işleyişinin şeffaf olmasını sağlar.
-Düşük işletme maliyetleri. Merkezi olmayan ağlar, bir merkezi otoritenin işletme maliyetlerini büyük ölçüde azaltır. Bu nedenle, merkezi olmayan ağlar genellikle daha düşük işletme maliyetleri ile daha verimli bir şekilde çalışabilirler.
Şimdi sıra merkeziyetsiz ağların handikaplarında.En büyük artısı güvenlik olduğu gibi en büyük eksisi de güvenlik.Nasıl yani der dediğinizi duyar gibiyim.Her ne kadar hack konusunda başarılı olsa da dolandırıcılık ve kötü amaçlı aktiviteler için ortam oluşturabilir.Üstelik ağı kullanırken uğradığınız bir zararda ulaşabileceğiniz bir yetkili kimse de yok.
-Performans.Merkezi olmayan ağlar, her düğümün ağın işleyişine katkıda bulunması nedeniyle, merkezi bir sistemden daha yavaş olabilir. Ayrıca, ağın büyüklüğü arttıkça, ağın performansı da etkilenebilir.
Dapp’ler (Merkeziyetsiz Uygulamalar)
Dapp, “dağıtılmış uygulama” anlamına gelen “decentralized application” teriminin kısaltmasıdır.Genellikle merkeziyetsiz ağlarda çalışırlar. Merkeziyetsiz ağlar, dağıtılmış ve açık kaynak kodlu blockchain teknolojisi kullanılarak oluşturulurlar. Bu nedenle, dapp’ler de bu ağlar üzerinde çalışır ve merkeziyetsiz bir yapıya sahiptir.
Dapp’ler günümüzde birçok alanda karşımıza çıkar.Bunlardan bazılarını inceleyelim.
- Finansal Dapp’ler: Bu tür dapp’ler, kripto para birimleri ve blockchain teknolojisi kullanarak finansal işlemleri gerçekleştirmek için tasarlanmıştır. Bu kapsamda, merkeziyetsiz borsalar, para transferi uygulamaları ve borç verme platformları gibi birçok finansal dapp örnekleri mevcuttur.
- Oyun Dapp’leri: Bu tür dapp’ler, blockchain teknolojisi kullanarak oyun oynanabilmesine olanak sağlar. Oyuncular, oyun içi varlıkları saklayabilir, takas edebilir ve satın alabilirler. Ayrıca, blockchain teknolojisi sayesinde oyunlar daha güvenli ve adil hale getirilebilir.
- Sanat ve Koleksiyon Dapp’leri: Bu tür dapp’ler, blockchain teknolojisi kullanarak dijital sanat eserleri veya benzersiz koleksiyon öğeleri oluşturmayı ve takas etmeyi sağlar. Bu kapsamda, NFT’ler (Non-Fungible Tokens) olarak adlandırılan benzersiz dijital varlıkların oluşturulması ve takas edilmesi örnek olarak verilebilir.
- Sağlık Dapp’leri: Bu tür dapp’ler, blockchain teknolojisi kullanarak sağlık verilerinin güvenli ve şeffaf bir şekilde saklanmasına olanak sağlar. Sağlık çalışanları, hastaların sağlık verilerine daha kolay erişebilir ve hastaların sağlık verileri daha güvenli bir şekilde saklanabilir.
- Eğitim Dapp’leri: Bu tür dapp’ler, blockchain teknolojisi kullanarak eğitim materyallerinin saklanması ve paylaşılmasını sağlar. Öğrenciler ve eğitim kurumları, kayıtların doğruluğunu doğrulayarak daha güvenli bir şekilde sınav sonuçları ve diplomalara erişebilirler.
Bu tür dapp’lerin yanı sıra, birçok farklı türde dapp mevcuttur ve bu türler, blockchain teknolojisinin daha fazla kullanımıyla birlikte çeşitlenmeye devam edecektir.
Blockchain ile ilgili daha fazla içerik için tıklayınız: https://www.blockchaineventcentre.com/2023/03/16/applerden-dapplereuygulamalarin-blockchain-teknolojisiyle-donusumu/
Enes TEKTAŞ
Bursa Teknik Üniversitesi 3.sınıf Bilgisayar Mühendisliği
Linkedln: https://www.linkedin.com/in/enes-tekta%C5%9F-a8547b1b8/
