Kuşlar Nasıl Yön Bulur?
Kuşlar göz alıcı güzellikleri ve eşsiz fiziksel özellikleriyle uçma yetisine sahip canlılardır. Uçarken havanın oluşturduğu sürtünme kuvvetini kanat çarptıklarında oluşan itme kuvvetiyle dengelenir. Havanın kuşların kanatlarının üst tarafından alt tarafına göre daha hızlı geçmesi sonucu oluşan basınç farkıyla taşıma kuvveti oluşur ve uçma gerçekleşir.
Peki kuşlar uçarken yönlerini nasıl bulurlar?
- Görsel Belirteçler
- Özel sesler
- Farklı kokular
- Sosyal ipuçları gibi etkenler kuşlara yön bulmada yardımcı olabilir.
Yön Bulmada Biyolojik Pusula:
Alman kuş bilgini Gustav Kramer ekim aylarında yakaladığı Avrupa sığırcıklarını altı şeffaf, yuvarlak, boş kafeslere koydu ve kuşların kafes nereye döndürülürse döndürülsün güneşe doğru yöneldiğini gördü. İlkbahar aylarında ise bu kuşlar kuzey istikametine doğru yöneliyorlardı. Kramer güneş ışığının yönünü döner aynalar ile 90 derece değiştirdiğinde ise kuşlarında 90 derece yönünü değiştirdiğini gördü. Bunun gibi çalışmalarla kuşların gündüz güneşe, gece ise ay ve yıldızlara göre istikametlerini bulabildikleri tespit edilmiştir.
Bunların yanı sıra güneşi, ayı ve yıldızları göremese de günümüzde kuşların dünyanın manyetik alanının kuvvet çizgilerine göre kendi durumlarını tespit ederek yön bulduğu anlaşılmıştır
Yapılan davranışsal deneylerden elde edilen bilgilere göre manyetik alandaki çok küçük değişiklikler bile kuşların yön bulma kabiliyetlerini etkileyebiliyor. Kuşların bu manyetik alan ile yön bulmalarını sağlayan şey ise kafa yapılarında bulunan ferromanyetik taneciklerdir. Bu tanecikler demir açısından zengin bir mineral olan manyetittir (Fe3O4).
Dünyanın manyetik alanının kuvvet çizgilerine göre kendi durumlarını tespit ederek doğru yönü bulurlar. Kafalarının içinde pusula görevi gören ferromanyetik tanecikler sayesinde ne kötü hava şartları ne de bulutlar yönlerini bulmalarını engelleyemezken başlarına kuvvetli bir mıknatıs bağlanması kuşların yönlerini kaybetmelerine neden olur. Mıknatısın oluşturduğu suni alan, tabii manyetik alanın değişmesine neden olur.
Kuşların yönlerini bulurken koku duyularından da yararlandıkları düşünülmektedir:
Koku alma asgari 700 km’ye kadar olan mesafelerde yön bulma için vazgeçilmezdir. Kuşlar havadaki zerrecikleri algılamakta ve mevki tayini yapmaktadır. Koku duyuları ortadan kaldırılmış güvercinlerin yuvalarını bulamadığı görülmüştür.
Göçmen Kuşlar Nasıl Yön Bulur?
Minicik söğütbülbülü kuşundan kocaman kartallara her yıl 50 milyar kuşun göç ettiği tahmin edilmektedir. Bu kuşlar her sene vakti geldiğinde üreme ve kışlama bölgeleri arası uzun yolculuklar yaparlar. Serbest bırakıldıkları noktadan bağımsız belirli sabit bir yönde uçabilir ve bu noktayı kendi yuvaları ile ilişkilendirebilirler. Böylece hangi yönde uçmaları gerektiğini saptayıp bu yönü uçuş boyunca korurlar.
Kuşlar iyi hava tahmin yetenekleri sayesinde çok hafif barometrik basınç değişimini fark edip fırtınaları önceden sezerler. Keskin görme yetileri vardır. Güvercinlere yapılan deneylerde polarize ve ultraviyole ışınları da görebildikleri ortaya çıkmıştır. Bundan denizlerden uçarken yararlanırlar. Ayrıca göç eden bir kuş çok uzaklardaki bir fırtınanın veya gök gürültüsünün sesini işitebilir. Bu yetiler, kuşlara göç ederken yön bulmalarında yardımcı olur.
Kuşların yön bulma özellikleri beni çoğu zaman etkilemiş ve ilham vermiştir. Sahip oldukları bu yön bulma becerisi bana yol ne kadar çeşitli gözükse de hayatta her şeyin bir rotasının olduğunu hatırlatır. Gökyüzüne baktığımda onların bu kadar özgür oluşları bendeki bambaşka duyguların açığa çıkmasını sağlar. Kuşların kendi rotasını çizmesi, doğanın ne kadar büyüleyici olduğunu bana tekrar tekrar hatırlatan özelliklerinden yalnızca bir tanesidir. Bu yazımda kuşların çeşitli yön bulma yöntemlerini keşfettik. Bazen gökyüzünde bazen ağacın bir dalında bazense evimizin penceresinde gördüğümüz kanatlı dostlarımız hakkındaki bu yazıyı vaktinizi ayırıp okuduğunuz için teşekkür ederim. Umarım kuşların bu özellikleri de sizin için ilham olmuştur. Onlar için bir kap su; ekmek kırıntıları veya buğday koymayı unutmayıın.
KAYNAKÇA:
1- ”Kuşlar Nasıl Uçar?” https://bilimgenc.tubitak.gov.tr/makale/kuslar-nasil-ucar 07.09.2023
2- “Kuşlar Dünyanın Manyetik Alanını Kullanarak Yönlerini Nasıl Buluyor?” https://www.fizikist.com/kuslar-dunyanin-manyetik-alanini-kullanarak-yonlerini-nasil-buluyor 07.09.2023
3- “Kuşlar” – Haluk Efe https://avys.omu.edu.tr/storage/app/public/halukefe/139134/Ku%C5%9Flar%20(2).pdf PDF Araştırma 07.09.2023
4-”Toroslarda Yaşam” https://www.toroslardayasam.com/2014/11/sogut-bulbulu.html 07.09.2023
5- “Göçmen Kuşlar Nasıl Yön Bulur?” https://evrimagaci.org/gocmen-kuslar-nasil-yon-bulur-12956 07.09.2023
6- ”Göçmen kuşlar” https://tr.wikipedia.org/wiki/G%C3%B6%C3%A7men_ku%C5%9Flar 07.09.2023
EtkinKampüs, üniversite öğrencilerine yönelik düzenlediği etkinliklerle sadece akademik değil, aynı zamanda mesleki ve kişisel gelişimlerine katkı sağlıyor. Etkin Kampüs’ün öğrencilere sunduğu fırsatlar, onların alanlarındaki potansiyelini en üst düzeye çıkarmalarına yardımcı oluyor.
Kampüs temsilciliği hakkında detaylı bilgiye erişmek için tıklayın.
Tüm etkinliklere ulaşmak için tıklayın.
YAZAR:
Ayşegül Çalışkan
Uludağ Üniversitesi Veteriner Fakültesi 2.sınıf
Linkedln
