Fibromiyalji ve Miyofasyal Ağrı Sendromu

Fibromiyalji ve Miyofasyal Ağrı Sendromu

Fibromiyalji ve miyofasyal ağrı sendromu, kaslarda ve kasların etrafındaki dokularda ağrı ve hassasiyet ile karakterize edilen iki kronik ağrı durumudur. Her iki durumda da, ağrı genellikle vücudun belirli bölgelerinde yoğunlaşır ve uyku sorunları, yorgunluk ve zihinsel sağlık sorunları ile birlikte olabilir.

Fibromiyalji Sendromu Nedir?

Fibromiyalji sendromu (FMS), periferik ve santral sinir sitemini etkileyen, vücutta yaygın ağrı (özellikle baş ağrısı) şikayetleri ve belirli lokalizasyonlardaki hassas noktaların varlığıyla karakterizedir. Fibromiyalji Sendromu (FMS) kronik yaygın ağrı ve beraberinde çeşitli sistemik yakınmaların da bulunabildiği bir klinik sendromdur (1). Kaslarda ve kemiklerde ağrı ile genel yorgunluk hissedilen, zihinsel ve fiziksel yorgunluk, insomnia (uykusuzluk), uyku sonrası yorgunluk ve sık uyanma gibi uyku problemleri, depresyon ve anksiyete gibi psikolojik problemler, yoğunlaşma ve hafıza problemleri gibi kognitif problemler ile karakterize bir sendromdur. Fibromiyalji en sık görülen üçüncü kas-iskelet hastalığıdır ve prevalansı yaşla birlikte artar (2).

Depresyon, uyku ve bağırsak bozukluğu, ellerde ve ayaklarda uyuşma/şişme hissi, vücutta belirlenmiş 18 noktadan en az 11’inde dokunmayla ağrı, ağrının simetrik olması gibi belirtileri vardır.

Fibromiyaljinin belirtilerini azaltan faktörler sıcak-kuru hava, dinlendirici uyku, orta derecede aktivite, germe egzersizleri ve masajken; soğuk nemli hava, basınç değişiklikleri, fiziksel veya mental yorgunluk, aşırı fiziksel aktivite ve stres semptomları arttıran faktörledir.

Fibromiyaljide görülen duyarlı/hassas noktalar kas, ligaman, tendon veya periostal dokularda olabilir. Duyarlı noktalar: suboksipital kas insersiosu (nuchal hat), trapezius üst-orta noktası, supraspinatus kas orijini, sternocleidomastoid kasının alt bölümü, ikinci kostakondral bileşke, lateral epikondilin 2 cm altı, gluteal bölgenin dış kısmı, torachanter major üzeri ve dizin medial yağ yastıkçığıdır.

Duyarlı noktalarda sağlıklı bireylerde orta derecede duyarlılık vardır. Fibromiyaljili hastalarda ise bu noktaların palpasyonu oldukça ağrılıdır. Duyarlı nokta muayenesinde 5 dereceli skala kullanılır:

Duyarlılık yok
Duyarlılık var, geri çekmiyor
Duyarlılık var, geri çekiyor
Duyarlılık var, aşırı geri çekiyor
Dokunulamıyor

Fibromiyaljide Tanı- Ayırıcı Tanı:

Günümüzde fibromiyalji tanısı ACR 1990 kriterlerine göre konulmaktadır. Burada iki önemli nokta söz konusudur:

En az 3 aydır devam eden yaygın ağrı olması,
Hassas nokta sayısı (18 noktadan 11’inde hassasiyet olması) (3). Birçok hastalık FMS’yi taklit edebilir veya birlikte bulunabilir. Bunların başlıcaları hipotiroidi, çeşitli yumuşak doku problemleri, ankilozan spondilit, sistemik lupus eritematozus, dermato ve polimiyozit, romatoid artrit, osteoartrit, diyabet, hepatit C, HIV/AIDS, metastatik kanser, multipl miyelom, polimiyaljia romatika, skleroderma, Sjögren sendromu ile Lyme hastalığıdır. FMS ile bazı hastalıkların birlikte bulunması, yine bu hastalıklar ile FMS’nin patogenezinde periferal ve santral sistem düzeyinde benzer değişikliklerin olabileceği konusunu gündeme getirmiştir. Ancak FMS tedavi sürecini etkileyeceğinden ayırıcı tanıya giren hastalıkların dışlanması oldukça önemlidir (4).

Fibromiyaljinin Tedavisinde Fizyoterapistin Rolü ve Uygulanan Program Nedir?

Fizyoterapist hastanın tutum ve beklentilerini anladıktan sonra hastaya hastalığı hakkında bilgi verir, tedavi programında uygulanacak olan işlemleri açıklar. Tedaviye düzenli katılım sağlanmasının önemini açıklar, tedavi dışında gün içinde yapacağı günlük yaşam aktiviteleri ve ev egzersiz programlarından bahseder.

Fibromiyaljinin tedavisi güç ve karmaşıktır. Fizyoterapi ve rehabilitasyon kapsamında elektroterapi, duyarlı noktalara lokal enjeksiyon, normal eklem hareket açıklığı egzersizleri, klasik- konnektif doku ve derin friksiyon masajları, lokal sıcak uygulamalar, manuel terapi, biofeedback uygulamaları, elektroakupunktur, termal ve elektrofiziksel ajanlar, hidroterapi/kaplıca tedavisi ve çeşitli terapatik egzersiz yaklaşımları uygulanır.

Masaj-myofasiyal serbestleştirme terapisi, ağrı algılanması üzerinden etkiyerek, FMS’li hastaların hassas noktalarının ağrıya olan hassasiyetini azaltmaktadır. Bunun yanında masaj ile anksiyetede azalma, uyku kalitesinde düzelme ve fiziksel fonksiyonda iyileşme de tespit edilmiştir (5).

Fibromiyaljide fizyoterapi ve rehabilitasyonun ağrı-spazm-ağrı döngüsünün kırılması, yorgunluğu önlemek, aerobik egzersizlerle kardiyovasküler enduransın arttırılması, uyku düzeninin yeniden sağlanması, stresin azaltılması, hastayı eğitmek gibi amaçları vardır.

Fibromiyaljili Hastalara Öneriler Nelerdir?

Hastalar rüzgarlı yerlerden uzak durmalı ve soğuk akım olan yerlerden kaçınmalı, ılık yerlerde oturmalıdır. Hava değişikliklerinden uzak durulmalıdır.
Stres, kafein ve sigaradan uzak durulmalıdır. Çok fazla su içilmelidir.
Dinlenmeye vakit ayırılmalı, çalışma pozisyonu sık sık değiştirilmelidir.
Pilates ve yoga gibi egzersizler yapılabilir. Özellikle klinik pilates önerilmektedir.

Miyofasyal Ağrı Sendromu Nedir?

Miyofasyal ağrı sendromu (MAS), bölgesel bir kas grubunda veya kasta ağrı, kas içinde palpe edilebilen gergin bant şeklinde tetik noktalarla ve limitlenmiş eklem hareketinin görüldüğü bölgesel ağrı sendromudur. Genellikle baş boyun bölgesinde tetik nokta olarak adlandırılan hiper-irritabl palpe edilebilen nodüllerin varlığı ile karakterize, ağrı ve kas sertliği ile ilişkili, enflamatuar olmayan bir kas-iskelet sistemi kökenli hastalıktır. Hem motor hem duyusal hem de otonomik komponentleri içeren bir hastalık olarak kabul edilir. MAS, kas iskelet sistemindeki etkilerine ilave olarak, nörolojik, işitme ve sindirim semptomlarla seyredebilir (6).

Kas iskelet sistemi ağrılarının en sık rastlanan nedeni olup en çok orta yaş grubundaki kadınlarda görülen MAS, kas romatizması olarak da adlandırılır.

MAS vücuttaki tüm kaslarda görülebilmesine rağmen, en çok baş-boyun, omuz ve bel bölgesindeki kasları tutar.

Kaslar ince ve uzun yapılı olan kas lifleri tarafından oluşur. Travma ve aşırı yüklenmeler sonucunda, bazı kas liflerindeki intrasellüler kalsiyum salınmasında aşırı artış gözlenir. Biriken kalsiyum, metabolizmada artışa ve kas liflerinde anormal bir kasılmaya neden olur. Bu kas liflerindeki kısalmalar lokal kan dolaşımını olumsuz etkiler, o bölge besin maddeleri ve oksijenden yoksun kalır. Bu olaylar zinciri, enerji krizinin ve kısır döngünün başlamasına neden olur ve böylece kas içinde palpe edilebilen gergin bant şeklinde tetik noktalar oluşur. Miyofasyal ağrı ve tetik noktalar vücuttaki herhangi bir kasta ortaya çıkabilir. En yaygın görüldükleri yerler ise sternocleidomastoid, trapezius, levator scapula, infraspinatus ve rhomboid kaslarıdır.

Miyofasyal Ağrı Sendromunda Tanı- Ayırıcı Tanı:

Miyofasyal ağrı sendromunun tanısı için majör ve minör kriterler belirlenmiştir. Majör kriterler, bölgesel ağrı, tetik noktaya ait yansıyan ağrı ve duyusal ağrı şikayeti, erişilebilen kaslarda palpe edilebilir gergin bant, gergin bant boyunca bir noktada aşırı hassasiyet ve hareket açıklığında ölçülebilen azalmadır. Minor kriterler ise, tetik noktaya baskı uygulandığında ağrı veya duyusal şikayetlerin artması, gergin banttaki duyarlı noktanın palpasyonu ile lokal seyirme cevabının oluşmasıdır.

Miyofasyal ağrı sendromunun tanılanması için 5 major ve en az 1 minör kriterin varlığı aranmaktadır.

Miyofasyal Ağrı Sendromunda Fizyoterapistin Rolü ve Uygulanan Program Nedir?

Fizyoterapist hastayı kişisel eğitim programları ve hastalıkla başa çıkma yöntemleri hakkında bilgilendirir.
Hastaya germe, normal eklem hareketi egzersizleri, postür egzersizleri, kuvvetlendirme ve endurans egzersizleri, aerobik egzersizler ve proprioseptif egzersizleri öğretir.
Ultrason, elektroterapi modaliteleri, kuru iğneleme, mobilizasyon ve manipülasyon tekniklerini uygular. Kuru iğneleme, iğnenin doğrudan tetik noktalarına yerleştirilmesini içerir ve bu da miyofasiyal ağrıyı azaltır. Tetik noktaları inaktive etmenin en hızlı yollarından biridir (7).
Aktif ve düzenli olarak yapılan fiziksel egzersiz, miyofasyal ağrının tedavisinde etkili bir stratejidir. Hareket açıklığını, ruh halini ve ağrı eşiğini iyileştirir. Özellikle germe egzersizleri tetik noktaları içeren miyofasyal kompartmanları uzattığı ve başka hassas alanların oluşmasını önlediği için MAS tedavisinde önerilmektedir (8).
Stresi azaltan tüm farmakolojik olmayan önlemler (yoga, meditasyon, davranışsal terapi ve akupunktur) kas tonusunu azaltmaya yardımcı olarak, ağrı eşiğini artmasını destekler (9).

Miyofasyal Ağrı Sendromlu Hastalara Öneriler Nelerdir?

Yaşam kalitesi arttırılmalıdır, hasta işte veya günlük aktiviteler sırasında endişeliyse, rahatlama tekniklerine, derin nefes alma ve gevşeme tekniklerine başvurulmalıdır.
Hastanın ağrısı düzensiz beslenmeden kaynaklanıyorsa hasta dengeli beslenmeyi öğrenmelidir.
Hasta düzenli olarak fiziksel aktivite yapmalıdır.
Hasta stres, sigara, alkol ve kafeinden uzak durmalıdır.
Uyku bozuklukları, kas gerginliğinin artmasına neden olacağı için düzenli bir uyku önerilir.

Fibromiyalji ve Miyofasyal Ağrı Sendromunun Benzerlikleri ve Farklılıkları Nelerdir?

MAS ve fibromiyalji sendromu (FMS) arasındaki benzerlikler; her ikisinde kas ağrısının varlığı, palpasyonla hassasiyet olması, özgül görüntüleme ve tanısal laboratuvar bulgusunun olmaması, toplumda sık rastlanmaları ve tanının anamnez ve fizik muayene ile konulmasıdır. Bu iki sendrom tanıda sık karıştığı için, 1990 yılında ACR tarafından FMS tanı kriterleri yayınlanmış ve sonra bu iki sendrom birbirinden daha kolay ayrılmaya başlanmıştır (10).

MAS ve fibromiyalji sendromu arasındaki farklılıklar; Fibromiyaljide kas-iskelet sistemi dışındaki semptomlar yaygınken, MAS’ta sık görülmez. Fibromiyaljide psikolojik etmenler, hastaların büyük bir kısmında belirleyicidir, ancak MAS’ta psikolojik etmenler sık değildir. Fibromiyaljide kaslar, tendon sonlanmaları ve kemikler gibi diğer dokularda da hassas noktalar görülür, yansıyan ağrı, lokal seyirme yanıtı ve gergin bant yoktur. MAS’ta ise tetik noktalar sadece kaslarda görülür, özgül yansıyan ağrı, lokal seyirme yanıtı ve gergin bant vardır.

EtkinKampüs, üniversite öğrencilerine yönelik düzenlediği etkinliklerle sadece akademik değil, aynı zamanda mesleki ve kişisel gelişimlerine katkı sağlıyor. Etkin Kampüs’ün öğrencilere sunduğu fırsatlar, onların alanlarındaki potansiyelini en üst düzeye çıkarmalarına yardımcı oluyor.
Kampüs temsilciliği hakkında detaylı bilgiye erişmek için tıklayın.
Tüm etkinliklere ulaşmak için tıklayın.

YAZAR:Sena BOSTANOĞLU
Kırıkkale Üniversitesi Fizyoterapi ve Rehabilitasyon 4. Sınıf

Kaynakça

Dernek, B. (2016). Fibromiyalji Sendromunda Tanı, Tedavi ve Rehabilitasyon. Klinik Tıp Aile Hekimliği , 8 (1) , 6-10 . Retrieved from https://dergipark.org.tr/tr/pub/ktah/issue/30812/333311
Sarzi-Puttini, P., Giorgi, V., Marotto, D. et al. Fibromyalgia: an update on clinical characteristics, aetiopathogenesis and treatment. Nat Rev Rheumatol 16, 645–660 (2020).
Bağış, S. (2008). Fibromiyaljide Klinik Bulgular ve Tanı. Türkiye Fiziksel Tıp ve Rehabilitasyon Dergisi, 54 Özel Sayı 1; 12-4.
Dernek, B. (2016). Fibromiyalji Sendromunda Tanı, Tedavi ve Rehabilitasyon. Klinik Tıp Aile Hekimliği , 8 (1) , 6-10 . Retrieved from https://dergipark.org.tr/tr/pub/ktah/issue/30812/333311
Dernek, B. (2016). Fibromiyalji Sendromunda Tanı, Tedavi ve Rehabilitasyon. Klinik Tıp Aile Hekimliği , 8 (1) , 6-10 . Retrieved from https://dergipark.org.tr/tr/pub/ktah/issue/30812/333311
Özlü, A. (2021). Miyofasial Ağrı Sendromu Konulu Yayınların Analizi. International Anatolia Academic Online Journal Health Sciences , 7 (3), 65-78. Retrieved from https://dergipark.org.tr/tr/pub/iaaojh/issue/67239/1022878
Bordoni B, Sugumar K, Varacallo M. Myofascial Pain. [Updated 2022 Sep 4]. https://ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK535344/
Bordoni B, Sugumar K, Varacallo M. Myofascial Pain. [Updated 2022 Sep 4]. https://ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK535344/
Bordoni B, Sugumar K, Varacallo M. Myofascial Pain. [Updated 2022 Sep 4]. https://ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK535344/
Zardoust S. Miyofasiyal Ağrı Sendromunda Kinesio Taping Tedavi Yönteminin Etkinliğinin Değerlendirilmesi, Hacettepe Üniversitesi Tıp Fakültesi, Fiziksel ve Rehabilitasyon Uzmanlık Tezi, Ankara, 2015.