Dizatri Nedir?
Dizatri, nörolojik temelli bir motor konuşma bozukluğudur. Merkezi ve çevresel sinir sistemi hasarına bağlı olarak konuşmayı kontrol eden kasların koordinasyonunda anormallikler meydana gelir. Bu durum, konuşmanın solunum, fonasyon, rezonans, sesletim ve prozodik özelliklerini etkiler. Dizatri sonucunda konuşmanın anlaşılırlık seviyesi düşer.
- Dizatri Hangi Hastalıklarla Birlikte Görülür?
– Serebrovasküler hastalıklar
– Travmatik beyin hasarı
– Tümörler
– Serebral palsi
– Lyme hastalığı
– Huntington hastalığı
– Parkinson hastalığı
– ALS (Amyotrofik Lateral Skleroz)
– MS (Multipl Skleroz)
– Müsküler distrofi
Dizatri, doğumsal anomalilere veya doğum öncesi hasarlara bağlı olarak da gelişebilir.
- Dizatri Belirtileri Nelerdir?
– Geveleyerek konuşma
– Konuşmanın anlaşılamaması
– Yavaş veya düzensiz hızlı konuşma
– Yutma güçlüğü
– Dil veya yüz kaslarında hareket zorluğu
– Vurgulu ya da kesik kesik konuşma
– Nefesli veya gergin ses
- Dizatri Tipleri Nelerdir?
- Flaksid Dizatri: Spinal sinir alt motor nöron hasarı sonucu oluşur. Kaslarda zayıflık, düşük kas tonusu, zayıf solunum ve nazal konuşma görülür.
- Spastik Dizatri: Bilateral üst motor nöron hasarı sonucu oluşur. Sert, kısıtlı hareketler, gergin konuşma, düşük konuşma hızı ve monoton ses gibi belirtiler vardır.
- Ataksik Dizatri: Cerebellum veya cerebelluma bağlı nöral hasar sonucu oluşur. Dengesiz, kontrolsüz hareketler, düzensiz konuşma ve kelimeler arasında boşluk bırakarak konuşma görülür.
- Hipokinetik Dizatri: Basal ganglion hasarı sonucu oluşur. Hızlı, monoton, azalmış ses şiddeti ve zayıf artikülasyon belirtileridir
- Hiperkinetik Dizatri: Basal ganglion hasarı sonucu oluşan hiperkinetik hareket bozukluğudur. İstemsiz hareketler, aniden kesilen veya değişen konuşma ve sesin kırılması gibi belirtiler vardır.
- Mixed Dizatri: Motor sinir sisteminde birden fazla hasar sonucu oluşur. Birden fazla dizatri tipi semptomlarının kombinasyonu görülür. ALS gibi hastalıklarda ortaya çıkar.
- Tek Taraflı Üst Motor Nöron Dizatrisi: Üst motor nöronların tek taraflı olarak hasar görmesi sonucu oluşur. Hafif konuşma bozukluğu, zayıf artikülasyon ve azalmış yüz kasları hareketliliği ile kendini gösterir.
Dizatrinin şiddeti, türüne göre değişiklik göstermektedir.
- Dizatri Tanı Yöntemleri Nelerdir?
– Klinik değerlendirme
– Dil ve konuşma değerlendirmesi
– Nörolojik muayene
– Görüntüleme yöntemleri (MR, CT)
Dizatride multidisipliner çalışma, terapiler ve hastanın yaşam kalitesini artırmak için oldukça önemlidir. Tedavinin temel amacı, bireyin rahat şekilde iletişim kurmasını sağlamak ve yaşam kalitesini yükseltmektir. Dizatri vakalarında, bazen alternatif ve destekleyici iletişim yöntemleri kullanılabilir. Bu yöntemlere, bireyin sözlü iletişim yetisinin sınırlı olduğu durumlarda başvurulmaktadır.
Dil ve konuşma terapistleri (DKT), bireyin kaslarındaki güçsüzlüğü azaltarak konuşma anlaşılırlığını artırmayı hedefler. Ayrıca, terapistler sadece hastayla değil, hasta yakınlarıyla da iletişim halinde olarak onların dizatrili bireyi daha iyi anlamalarına yardımcı olur. Dizatriyi, hasta ve hasta yakınlarına uygun bir dilde açıklayarak onlara önerilerde bulunur.
Erken tedavi, terapi sürecinde en önemli unsurlardan biridir.
Ece Erboz
İzmir Tınaztepe Üniversitesi Dil ve Konuşma Terapisi Bölümü
3. Sınıf Temsilcisi
