Talidomite Faciası
Talidomit, azot, hidrojen, oksijen ve karbondan oluşmuş bir moleküldür. Bu molekül ilk olarak 1952 yılında Basel Kimya Endüstrisi (CIBA) isimli bir kurum tarafından keşfedildi, 1957 yılında Contergan adıyla, hipnotik (sakinleştirici, uyku getirici) ve antiemetik (mide bulantısı ve kusmayı önleyici) bir ilaç olarak piyasaya sürüldü. İlacın ana müşterisi, gebelik bulantılarından ve hamilelik kaynaklı uyku sorunları olanlar kadınlardı.O dönemde talidomit reçetesiz olarak alınabildiği ve tanıtım amaçlı olarak doktorlara bolca dağıtıldığı için, kısa sürede epey popüler oldu; hatta bir nevi “mucize ilaç” olarak görülmeye başlandı. Ancak bu süreçte bir sorun vardı, ilacın gebelikteki etkilerine yönelik yeterince veri toplanmamıştı. O yıllarda ilaçların plasentadan geçip rahimdeki fetüse ulaştığı ve fetüse zarar verebileceği bilinmiyordu. Bu yüzden hamileler üzerinde sıkı bir denetim yoktu.İki yıl geçmeden 1959’da, talidomit kullanan kadınların bir kısmının çocuklarının sorunlu doğduğu fark edildi. Birçoğu ise doğumdan günler sonra ölüyordu. Bu durum doktorların dikkatini çekmişti ve kısa sürede tepki gösterdiler. Firma, bu tepkileri başlangıçta göz ardı etse de nihayetinde 1961 yılında ilacı piyasadan kaldırdı. Ancak bir ilacı piyasadan kaldırmak kolay değildi.Ülkeler arası yasa dışı ilaç geçişi devam edebilmekteydi. Tüm bu nedenlerle ilaç, tüm tehlikelerine rağmen yıllarca piyasada dolanmaya devam etti. Böylece 2000’den fazla çocuk öldü. 15 bine yakın çocuk gelişim sorunları ile yaşamak zorunda kaldı. Özellikle Kanada, Asya ülkeleri ve Avrupa ülkeleri en çok etkilenen ülkelerdi.Türkiye ise bu felaketi veteriner hekim Ord. Prof. Dr. Süreyya Tahsin Aygün ve Ankara Üniversitesi Tıp Fakültesi Farmakoloji Kürsüsü Başkanı Prof. Dr. Şükrü Kaymakçalan sayesinde atlattı. Dönemin Sağlık Bakanlığı, bu iki akademisyenden aldığı bilgiler nedeniyle ilaca ruhsat vermedi. Böylece Türkiye’de bir çocuk bile bu sebeple ölmedi veya engelli yaşamak zorunda kalmadı.Yaşanan tüm bu olaylar ilaç ruhsatlandırma ve ilaç denetlemelerinde büyük bir farkındalık kazandırmış ve ters ilaç reaksiyonlarının spontan bildirimlerinin sistematik, organize ve yasal düzenlemeye tabi hale getirilmesini sağlamıştır. Ayrıca talidomit günümüzde cüzzam ve çoklu miyolamanın (lenf kanseri) tedavisinde hala kullanılmaktadır.
Beyza Karamanlar
Yakın Doğu Üniversitesi Eczacılık Bölümü
3. Sınıf Temsilcisi
