Gestasyonel Diyabet
Diyabet insülin salınımından ya da etki mekanizmasından kaynaklı besin metabolizması bozukluğu ile ilişkili bir metabolizmal hastalıktır.
Gebelik dönemi dışında HgA1C değeri %6,5 tan büyük, açlık kan şekeri 126 mg/ dL den büyük ve OGTT de 2 saatlik plazma glikozu 200 mg/dL den büyük olduğunda veya rastgele açlık kan şekeri 200 mg/ dL den büyük olduğunda diyabet tanısı konulmaktadır.
- GESTASYONEL DİYABET NEDİR?
Gebelik döneminde ise 20. Haftadan sonra tespit edilen hiperglisemi Gestasyonel Diyabet (GD) olarak adlandırılmaktadır. İlk kez gebelikte ortaya çıkan bu duruma gebelikte artan kontrinsüliner hormonlar sebep olmaktadır. Plasentadan salınan HPL, progesteron, büyüme hormonu, kortizol ve prolaktin gibi hormonlar fizyolojik insülin direncine sebep olarak Gestasyonel Diyabet oluşturmaktadır.
Gestasyonel diyabet ilk olarak 1964 yılında O’Sullivan ve Mahan tarafından oral glikoz tolerans testi kriterleri belirlenerek tanımlanmıştır.
Maternal ve fetal komplikasyonlara neden olabildiği için gestasyonel diyabetin tanı ve tedavisi önemlidir.
- RİSK FAKTÖRLERİ NELERDİR ?
Gestasyonel Diyabet için obezite, ailede diyabet öyküsü, önceki gebeliklerde Gestasyonel Diyabet varlığı 4000 gr’dan büyük bebek varlığı, PCOS sendromu risk faktörleridir.
Bu risk faktörlerinden birine veya birkaçına sahip olan bireyler Getasyonel Diyabet açısından daha özenle takip edilmelidir.
Gestasyonel Diyabet için ;
Belirgin obezite, ailede diyabet öyküsü, glikoz intoleransı, makrozomili bebek, glikozüri varsa eğer bu gebeler yüksek risk faktöründe sayılır ve erken dönemde OGTT testi yapılıp, bu test 24 ve 28. haftalar arasında tekrarlanmalıdır.
25 yaş altı, ailede diyabet öyküsü olmayan, Gebelik öncesi veya sonrası dönemde normal kiloda olan ve kan şekeri normal sınırlarda seyreden bireyler düşük risk grubundadır ve OGTT testi yapılmasına gerek yoktur.
Bunların dışında kalan bireyler için 24-28. Hafta arasında OGTT testi yapılarak Gestasyonel Diyabet varlığı sorgulanmalıdır.
- TANI-TARAMA
Gestasyonel diyabet taramasında 2 farklı yaklaşım bulunmaktadır. Genel taramada tüm gebeler taranırken, selektif tarama da risk grubundaki gebeler taranmaktadır. Taramada tek ve iki basamaklı yöntemler kullanılabilmektedir. Birçok dernek iki basamaklı yaklaşımı önerirken WHO tek basamaklı yaklaşımı önermektedir. Tek basamaklı yaklaşım 75 g oral glikoz tolerans testine dayanırken, iki basamaklı yaklaşım önce 50 g, sonra gerekirse 100 g glikoz tolerans testi uygulanması esasına dayanır
Gestasyonel Diyabet için yapılan testlerde ;
Rastgele yapılan glikoz ölçümünde yemekten sonra 2 saat geçmemişse kan değeri 116 mg/ dL’yi, geçmişse 105 mg/ dL’yi aşmaması beklenmektedir.
OGTTT testinde Dünya Sağlık Örgütü 75 gr tek basamaklı taramayı önermektedir. Bu tarama için sınır değerler açlık için <140mg/dL,2. Saat için 140-198 mg/ dL olarak belirlenmiştir.
Açlık kan glikoz ölçümünde ise değer 75 mg/ dL ve 85 mg/ dL arasında olması beklenmektedir.
Bu aralıklar dışındaki ölçümlerin varlığında Gestasyonel Diyabet ten şüphelenilmektedir.
- OBSTETRİK VE PERİNATAL SORUNLAR
Gestasyonel Diyabet varlığında;
Spontan abortus ve doğumsal anomaliler
Hipoglisemi
Hiperglisemi
Ketoasidoz
Enfeksiyon
Hipertansiyon, Preeklampsi, Eklampsi
Polihidroamnios
Erken Doğum
Makrozomi
Müdehaleli Doğum’a rastlanmaktadır.
- TEDAVİ PROTOKOLÜ
Gestasyonel diyabet olan gebelerin tedavisi ile hem maternal hem de fetal komplikasyonlar belirgin olarak azalmaktadır. Gestasyonel Diyabet te tıbbi tedavinin amacı kan glikoz düzeyini normal sınırlar içinde tutarak anneyi ve bebeği olası risklerden korumaktır. Bu amaçla anne kan şekeri ayarlandığında perinatal mortalite ve morbitide azalacaktır.
Bu amaçla diyabetli anneye şu tedaviler yapılmakta/ önerilmektedir.
Diyabet Tedavisi
İnsülin Tedavisi
Egzersiz Tedavisi
Oral Antidiyabetikler
- GEBELİK ÖNCESİ, SIRASI VE SONRASINDA BAKIM
Gebelik öncesinde kadın diyabet ve bebeğe etkileri ile ilgili bilgilendirilmeli, gerekli testleri yapılmalı ve gebeliğe hazır hale getirilmelidir.
Prenatal dönemde fetüsün takibini 28-32. Haftadan itibaren fetal hareket sayımı, non stress test (NST), kontraksiyon stress test (CST), Fetal biyofizik profil (BFP) ile yapılmalıdır.
Gebe bütün bu özellikler bakımından takip edilirken kendisine de yapabileceği takipler hakkında bilgi verilmeli, hipoglisemi durumunu nasıl fark edeceği ve ne yapacağı söylenmeli, yorgunluk problemine karşı kısa aralıklarla sık sık dinlenmesi tavsiye edilmeli, enfeksiyonları önlemek için kişisel hijyen eğitiminin verilmesi gerekmektedir.
İntrapartum bakımda; Glikoz kontrolü iyi olmayan annelerde doğum 38. Haftada indüksiyonla başlatılmalıdır. İnsülin tedavisi alan gebelerde eğer doğum 40. Haftada başlamamışsa 40. Haftada indüksiyon uygulanmalıdır. Bu esnada ve travayda belli aralıklarla şekeri kontrol edilmelidir. Gebeye normal aralıklarında şeker seviyesini sağlaması için dekstroz infüzyonu başlatılabilmektedir.
Gestasyonel Diyabet olan gebelerde makrozomili bebek olabileceği sebebiyle omuz distrofisi olma ihtimaline karşın fetal ağırlık 4500 gr üzerindeyse doğum sezeryan ile gerçekleştirilmektedir. Sezeryan planlandığında insülin dozu sabah yapılmamalıdır. Kan glukozu eylem sırasında takip edilmelidir. Gebenin idrarı şekerve aseton yönünden kontrol edilmeli ve fetal kalp atımları sık takip edilmelidir. Gebe preeklampsi, mekonyum ve fazla kanama yönünden takip edilmelidir.
Postpartum bakımda; Lohusa toksemi yönünden en az 48 saat gözetim altında olmalıdır. Diyabetli gebeler kanama açısından yüksek risk grubundadırlar. Bu gebelere doğum sonrasında fundus masajı yapılmalı ve oksitosin verilmelidir. Anne mastite karşı bilgilendirilmeli ve izlenmelidir. Anneye perine hijyeni, insüzyon yerinin bakımı, memelerin temizliği eğitimi verilmelidir. Doğum sonrası dönemde annelere uygun aile planlaması yöntemi seçimi hakkında bilgi verilmelidir.
Emzirmenin başlatılması ve sürdürülmesi anne ve bebek için önemli bir noktadır. Bu sebeple anneye emzirmesi için destek olmalı ve laktasyon sürecinde gerekli olan fazla kaloriyi sağlaması için bilgi verilmeli ve Tip 2 diyabet gelişiminin engellenmesi gerekmektedir. Uzun süreli emzirme sayesinde bebeklerin Tip 2 diyabet riskleri de azalmaktadır.
- DOĞUM SONRASI BEBEK BAKIMI
Gestasyonel Diyabet olan annelerin bebeklerinde diyabet görülme olasılığı %5 tir.
Diyabetik annelerde bu oran %93 gestasyonel diyabet olarak belirlenmiştir.
Diyabetik anne doğum yaptıktan sonra yeni doğanın 1 ve 5. Dakikasındaki APGAR skoru takip edilmeli ve kaydedilmelidir. Hiperbilurinemisi olan annelerin bebekleri sarılık yönünden ekstra takip edilmelidir. Ayrıca normal bebeklere göre kalsiyum ve magnezyum düzeyleri daha düşük olduğu için bebek için gerekli önlemler alınmalıdır. Gestasyonel Diyabet olan annelerin bebeklerinde asfiksi görülme riski de yüksek olacağı için doğum sonrasında aspirasyon yapılmalıdır.
Makrozomili bebek dehidratasyon yönünden, prematüre bebek ise solunum, beslenme ve vücut ısısı yönünden takip edilmelidir.
- KAYNAKÇA
- Dursun, E. M. A., & Kızıltan, G. (2019). Gestasyonel Diyabet ve Risk Faktörleri. Başkent Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi Dergisi, 4(2), 132-146.
- Emine, Ş. E. N., YAĞCAN, H., DÖNMEZ, S., SEVİL, Ü., & ŞİRİN, A. (2008). Gestasyonel diyabet ve hemşirelik bakım yönetimi. Journal of Gynecology and Obstetrics, 22(2), 140-146.
- Karanfil, C., Maral, İ., Kocabaş, H., Egeli, D., & Balık, E. (1993). Perinatal morbidite ve mortalitede latent Diabet tespitine yönelik Oral Glikoz Tolerans Testi (OGTT). T Klin Jinekol Obst, 3, 17-20.
- Özkaya, M. O., & SA, K. (2014). Gestasyonel diyabet: Güncel durum. Perinatoloji Dergisi, 22(2), 105-109.
- POLAT, M., & DEMİRDAĞ, E. (2024). Gebelik ve Diyabet. Turkiye Klinikleri Gynecology Obstetrics-Special Topics, 17(4), 59-71.
- SEVİL, Ü.. (2016).Perinatoloji ve Bakım Nobel Tıp Kitabevi.
- Türkiye Endokrinoloji ve Metabolizma Derneği. Diabetes Mellitus ve Komplikasyonlarının Tanı, Tedavi ve İzlem Kılavuzu.2022; 166-9. (ISBN: 978-605-66410-5-3). https://file.temd.org. tr/Uploads/publications/guides/ documents/diabetes-mellitus_2022.pdf
- Uncu, B., & Doğan, E. (2024). Epigenetik ve Gebelik. İzmir Katip Çelebi Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi Dergisi, 9(1), 161-165.
Bediha Köse
Balıkesir Üniversitesi Ebelik Bölümü
3. Sınıf Temsilcisi
