Balık Hekimliği
Balık; soğukkanlı, yüzgeçli, derisi pullarla kaplı,solunum için gerekli oksijeni solungaçlarıyla sudan sağlayan,tümüyle akuatik yaşama uyum sağlamış omurgalı bir hayvandır.
% 58’i denizde,
%41’i tatlı sularda
%1’i iki ortam (diyadrom) yaşarlar.
Balık hekimliğinde altın kurallardan ilki koruyucu hekimliktir. Koruyucu hekimlik ile hastalık ortaya çıkmadan önce alınacak önlemlerle hastalıkların önüne geçilir. Hastalıkları önlemek tedaviden daha kolay daha az masraflı ve halk sağlığı ve çevre açısından daha güvenlidir. Hastalıklardan kaynaklanan ölüm ve verim kayıpları azalır. Tedavi için kullanılan giderler azalır. Yemden yararlanma artar, daha hızlı gelişme olur. Balık, çevre ve tüketicide ilaç kullanımına bağlı. zararlar önlenir.
Balıklar soğukkanlıdırlar (ektotermik). Bu sabit bir vücut ısısını korumadıkları anlamına gelir, sıcaklıkları çevrelerinden etkilenir. Balıklar soğukkanlı olduklarından strese daha açıktırlar.
- Hastalıkların Oluşmasını Engellemenin Püf Noktaları:
- KKN belirlenmeli. (kritik kontrol noktası)
- Kontrol önlemleri alınmalı.
- Su kalitesinin, balık, personel, yem, kalite yönetim sistemi.
Hastalıklardan korunmak için;
1- Patojenin bulaşması engellenmeli
2- Çevre şartlarının optimizasyonu
3- Balığın hastalıklara direncinin artırılması
4- Aşılama
5- İlaç Kullanımı
- İlaç Kullanımında Dikkat Edilecek Hususlar
- Hasta balığınıza bir hap veya bir kaşık dolusu ilaç veremeyeceksiniz . Ancak balıklara çeşitli rahatsızlıkların tedavisi için ilaç vermek mümkündür.
- Evcil balıklara ilaç uygulamak için kullanılan yöntemler arasında topikal uygulama, enjeksiyon, daldırma ve gıdaya uygulama yer alır.
- Başta parazitler olmak üzere bir takım pul, deri ve solungaç problemleri, balığın bir süre ilaçlı su dolu bir tankta tutulması veya ana tanka veya havuza ilaç eklenmesiyle tedavi edilebilir.
- Bazı tatlı su balıkları hafif tuzlu suya geçici olarak batırılarak tedavi edilebilir ve tuzlu su balıkları bazen tatlı veya daha az tuzlu suya batırılarak tedavi edilebilir. Birkaç iç sorun da daldırma yöntemleriyle tedavi edilebilir. Basit iç sorunlar çoğu zaman ilaçlı yiyeceklerle beslenerek tedavi edilebilir.
- Gereksiz İlaç Kullanımının Sakıncaları:
- Akuatik ortamda sedimentte birikme ve ötrifikasyona yol açma
- ilaç kalıntıları sonucunda tüketicide akut/kronik toksikasyon allerji anaflaksi
- Patojenlerde direnç gelişimi ve direncin genetik olarak direnç oluşmamış mikroorganizmalara aktarımı.
- Bazı durumlarda ilaç tedavisini kullanmak zorunda kalıyoruz. Mecbur kalmamak için;
* Aşılama yapılmalı, hayvanın hastalıklara direnci artırılmalı
* Bakım besleme şartları iyileştirilmeli
* Hijyen kurallarına uyulmalı
* Balık Sağlık Sertifikası’ uygulanması başlatılmalı
* Ülke genelinde hastalık haritaları çıkarılarak zonlar oluşturulmalı.
- Balıklarda Yaygın Hastalık Belirtileri
- Yemek yememe
- Renk kaybı
- Renk değişikliği veya lekelenme
- Noktalar
- Yara izleri
- Alışılmadık konumlarda yüzmek, sürüklenmek veya düzensiz yüzmek
- Tümörler ve kistik büyümeler
- Kabarık ve/veya bulanık büyümeler
- Balıkların Canlı Muayeneleri
- Balıklar kuluçkahanelerde veya havuzlarda her gün en az 2 defa kontrol edilmeli
- Yem almayan, zayıflayan, durgun, iştahsız, vücudunda çeşitli lezyonlar olan balıklar hemen sudan çıkartılmalı ve özel tank ya da akvaryumlara alınarak, hastalığın seyri takip edilmeli ve gerekli sağaltım uygulanmalıdır.
- Canlı muayenelerin balıklar arasında henüz başlangıç devresinde olan infeksiyöz hastalıklar arasında özel bir yeri vardır.
- Canlı muayenelerin yapılabilmesi için havuz veya kafeslerdeki populasyon yoğunluğu optimum koşullarda olmalı.
Bu muayeneye balıkların su içindeki davranışları ve dış görünüşleri dahildir. Su içindeki davranışları;
-Balık yorgun, uyuşuk ve bitkin durumda mı?
-Kaçma refleksi var mı?
-Yem alıyor mu?
-Yüzerken yan, sırt üstü mü sersem vaziyette başı aşağıya doğru mu duruyor?
-Suyun yüzeyinde mi kalıyor?
- Balık sudan çıkarıldıktan sonra kısa bir süre içinde gözle ve gerektiğinde büyüteçle bakılarak dikkat edilmesi gerekli başlıca noktalar şunlardır;
-Vücut rengi
-Deri üzerinde beyazımsı veya grimsi pamuklaşmış veya benzeri lekeler, kanamalar, kızarıklıklar var mı?
-Beyaz noktacıklar yada çıplak gözle görülebilen parazitler var mı?
-Solungaç kapağı kısa veya delik mi?
-Omurgada deformasyonlar var mı?
-Balığın karnı şiş mi?
-Deri üzerinde lezyonlar var mı?
-Anüs kızarık/şişkin/dışarıya doğru mu?
- Balıkların Postmortem Muayeneleri
- Balıklar öldürüldükten veya öldükten hemen sonra aradan zaman geçmeden dıştan ve içten dikkatlice incelenmeli ve gerekli marazi maddeler alınmalıdır.
- Gerek içten gerekse dıştan gözle yada büyüteçle yapılan muayeneler ne kadar dikkatlice uygulanırsa uygulansın hastalıkları tanımlamak için her zaman yeterli değildir.Bu nedenle, gözle yapılan sistematik muayeneler bittikten sonra doku ve organlardan aseptik koşullarda alınacak örneklerden bakteriyolojik, virolojik, mikolojik ve parazitolojik olarak gerekli incelemeler yapılmalı, elde edilen sonuçlar klinik ve nekropsi bulguları ile birleştirilerek, tanı koyulmalıdır.
- KAYNAKÇA:
- Veteriner El Kitabı
- Smith,S.A.(2019) Fish Diseases and Medicine
- Burgu,A.,Umur,Ş.(2002) Balık Yetiştiriciliği ve Hastalıkları
- Dr. Jessie Sanders
İrem Naz Pilan
Ondokuz Mayıs Üniversitesi Veteriner Hekimliği Bölümü
4. Sınıf Temsilcisi
