Menisküs Rehabilitasyonunda FTR
*Herkesin dizleri bazen biraz zorlanır, değil mi?
Birçok kişi menisküs yırtığının yalnızca sporcularda görüldüğünü düşünür; ancak aslında bu durum hepimizi etkileyebilir. Bugün bu yazıda, menisküs rehabilitasyonunda fizyoterapinin önemini ve tedavi sürecinde neler yapıldığını ele alacağız.
- *Menisküs Nedir?*
Diz ekleminde yer alan C şeklinde iki adet kıkırdak yapı vardır. Bu yapılar dizin *femur* (uyluk kemiği) ve *tibia* (kaval kemiği) arasında yer alır. Menisküsler, dizin şok emici görevini yerine getirir, eklem yüzeyinin birbirine sürtünmesini engelleyerek eklem hareketlerini arttırır.
Menisküs, *medial* (iç) ve *lateral* (dış) olarak ikiye ayrılır ve *medial menisküs* daha sık yaralanır
- *Menisküs Yırtılması Neden Olur?*
Menisküs, çoğunlukla ani ve şiddetli hareketler sonucu veya uzun süreli aşırı yüklenmeler sonucu yırtılır. Yaşla birlikte, menisküs dokusu zayıflar ve daha kolay yaralanabilir. Menisküs yırtıkları, genellikle futbol ve basketbol gibi spor dallarında yaygındır çünkü bu tür aktiviteler diz ekleminde döner hareketler yapmayı gerektirir.
- *Yaralanma Mekanizması:*
Diz hafif fleksiyondayken rotasyonel kuvvetlerin menisküsü eklemin merkezine ve arkasına doğru zorlaması ile meydana gelir.
- *Menisküs Onarımı*
Menisküsün onarımı, yırtığının tipi ve yaşa bağlı olarak farklı iyileşme hızına sahip olabilir. Menisküs yırtıklarını tedavi etmek için genelde konservatif (cerrahi olmayan) ve cerrahi olmak üzere iki yöntem kullanılır.
*Cerrahi Tedavide:*
– Menisküs parçasının çıkarılması
– Menisküs tamiri
– Menisküs Transplantasyonu
– Kolajen İmplantları gibi seçenekler bulunur.
Açık cerrahi yerine *artroskopik cerrahi*, *total menisektomi* yerine *parsiyel menisektomi* tercih edilmektedir.
Menisküs yırtığının tedavisinde cerrahi müdahalelerin yanı sıra, fizyoterapide son derece önemlidir. Fizyoterapistler, doğru rehabilitasyon uygulamaları ile hastaların daha hızlı iyileşmesini sağlayarak diz fonksiyonunun eski haline getirilmesine ve gelecekteki yaralanma riskinin azalmasına yardımcı olurlar.
- *Menisküs Rehabilitasyonunda Fizyoterapinin Rolü*
Fizyoterapist, menisküs yırtığı öncesinde ve sonrasında fiziksel tedavi sürecinde hastaları dikkatlice izler ve yönlendirir. Her hasta için özel bir egzersiz programı oluşturur. Bu program, hastanın yaşına, fiziksel durumuna ve yırtığın şiddetine göre farklı yaklaşımlar içerir. Uygulanan tedavi sürecinde hastaların katılımı, iyileşme sürecini hızlandırmada önemli bir faktördür
- *Rehabilitasyon Süreci*
Rehabilitasyon süreci genel olarak 3 ana aşamadan oluşur:
*Erken Dönem: (Ağrı ve Şişlik Kontrolü)*
– Menisküs yırtığı sonrası ilk aşamada, fizyoterapist dizdeki ağrı ve şişliği azaltmaya yönelik yöntemler uygular. Bu uygulamalar arasında kompresyon ve uygun pozisyonlama (elevasyon) gibi teknikler bulunur.
*Orta Dönem: (Güçlendirme ve Esneme Egzersizleri)*
– Ağrı azaldıkça, diz kaslarını güçlendirmeye yönelik egzersizler yapılır. Özellikle *quadriceps* kasının kuvvetlendirilmesi, dizin stabilitesini sağlamak için önemlidir. Güçlü kaslar, eklemi destekler ve menisküs üzerindeki yükü azaltır. Ayrıca, diz çevresindeki kaslar ve eklem hareketliliğini artırmaya yönelik egzersizler uygulanır.
*İleri Dönem: (Fonksiyonel Hareketler)*
– Bu aşama, hastanın günlük aktivitelere geri dönmesi için en önemli aşamadır. Egzersizler ve fonksiyonel hareketler, hareketin işlevsel hale gelmesi için hedef alınır. Örneğin, merdiven çıkmak ve koşma gibi hareketler üzerinde çalışılır.
Rehabilitasyonun son aşamasında, hastaya aktiviteye dönüşünü sağlamak hedeflenir. Bu noktada bazı kriterler devreye girer. İlk olarak, hastanın ağrısız bir şekilde dizini hareket ettirmesi gerekir. Tam hareket açıklığı (ROM) sağlandığında, hastanın güvenli bir şekilde egzersiz yapmaya devam etmesi sağlanır. Ayrıca, güvenilir testler, koordinasyon ve denge çalışmaları yapılır. Bu çalışmalar, hastanın spora veya daha aktif bir yaşam tarzına dönüşü için gereken güvenlik seviyesini belirler.
Unutmayın ki iyileşme süreci kişisel bir yolculuktur ve profesyonel bir fizyoterapist rehberliğinde bu yolculuk daha verimli ve güvenli bir şekilde tamamlanabilir.
- Kaynakça
- AiBÜ FTR 3 / Sporda FTR Ders Notları
- https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/36057031/
- https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/34398124/
- https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/32190650/
- https://scholar.google.com/scholar?hl=tr&as_sdt=0%2C5&q=menisk%C3%BCs+physiotherapy&oq=#d=gs_qabs&t=1738888754906&u=%23p%3Da20jteLH7uYJ
Elif Nur Demir
Bolu Abant İzzet Baysal Üniversitesi Fizyoterapi ve Rehabilitasyon Bölümü
2. Sınıf Temsilcisi
