Etkili Sınıf Yönetimi: Başarılı Bir Öğretmenin Temel Taşı
Öğretmenliğin ilk yıllarında sınıf yönetimi öğretmenlerin zamanlarının önemli bir bölümünü alır. Ancak davranış yönetimi ile ilgili karşılaşılan güçlükler sadece deneyimsiz öğretmenlerle sınırlı değildir. Deneyimli öğretmenlerin de sınıf yönetimi ile ilgili stratejilere gereksinimi vardır.
Sınıf yönetimi ile ilgili olarak öğretmenlerin karşılaştığı güçlükler sınıf yapısından ve öğrenciden kaynaklandığı kadar öğretmenden de kaynaklanmaktadır. Öğretmenden kaynaklanan sorunlar öğretmenin yönetim ve öğretim tarzı, öğrencilerde düşük beklenti belirleme, öğretmenin kişisel özellikleri, öğrenci rolünü algılama biçimi olarak ifade edilebilir.
Sınıf yönetimi, eğitim yönetiminin ilk ve temel basamağıdır.
Öğrencilerin öğrenmelerine yardımcı olan düzenli ve güvenli bir sınıf ortamının oluşmasını ifade eder.
Sınıfın bir orkestra gibi yönetilmesidir. Sınıf yönetimi içinde öğrenmenin olduğu bir ortamın sağlanması için gerekli olanakların ve süreçlerin, öğrenme düzeninin, ortamının, kurallarının sağlanmasıdır.
Çalışma engellerinin en aza indirilmesidir.
Zamanın uygun kullanımıdır ve de öğretmenin başarısını belirleyen en önemli faktörlerden biridir.
- Sınıf yönetimi ne değildir?
-Öğretmenin otoritesinin sınıfta hakim kılınması değildir.
-Disipline dayanan bir anlayış değildir.
-Öğretmen ve öğrenci ilişkilerinde aşırı kuralcılık değildir.
-Tek yönlü öğrenme değildir.
- Etkili Sınıf Yönetimi
Tüm öğrencilerin başarılarını ve öğretim sürecine katılımlarını artıran ve olası problem davranışların önlenmesini amaçlayan yönetim sistemi olarak tanımlanabilir (Sucuoğlu, 2008).
- Etkili Sınıf Yönetiminde;
Öğrenci davranışı güç, baskı ya da zorlama ile değil, öğrencilerin katılımı ve istekliliği sağlanarak onlara kendi öğrenme ortamlarını oluşturmayı ve kontrol etmeyi öğreterek düzenlenir.
Her güne mutlaka olumlu bir tutum ve yüksek beklentilerle başlanmalıdır.
Her gün hazırlıklı olunmalıdır.
Etkinlikler arası geçişler iyi yapılmalıdır.
Çocuklar sürekli gözlemlenmelidir
Sınıfta meydana gelen istenmeyen davranışlar uygun şekilde ele alınmalıdır.
Sınıfta ortaya çıkan önemli olaylara ilişkin anektod kaydı tutulmalıdır.
Zaman zaman mizah kullanılmalıdır.
Sorunlar ortaya çıktığında sakin olunmalıdır.
- Etkili bir öğretimin değişkenleri:
– Sınıf iklimi: Psikolojik iç özellikler
– Etkileşim düzeni
– İyi ilişkiler
– Öğrenci katılımı
– Örgütleme
– Davranış düzeni
Etkili bir sınıf yönetimi, yalnızca dersin akışını düzenlemek değil, aynı zamanda öğrencilerin aktif katılımını sağlamak, olumlu bir öğrenme ortamı oluşturmak ve disiplini sağlamak anlamına gelir. Peki, sınıf yönetimini etkili kılan unsurlar nelerdir?
- Sınıf Kurallarını Belirleme ve Uygulama
Kurallar, önceden verilmiş hazır kararlardır. Öğrenciler ne yapmaları gerektiğini bilmediğinde, sınıfta karmaşa kaçınılmaz olur. Bu yüzden, öğretmenin ilk görevi net ve anlaşılır kurallar belirlemektir. Ancak kuralları tek başına koymak yeterli değildir; öğrencilerin bu kuralları içselleştirmesi de sağlanmalıdır.
✓Kurallar herkes için olduğundan yansızlığı sağlar.
✓Öğretmenin karar gereksinimini azaltır.
✓Öğrencilerin yönlendirme aramasını azaltır.
✓İnsanları göreve yöneltir, değerlendirme ölçütü olurlar.
✓Öğrencilerin yönlendirme aramasını azaltır.
✓Astların eziklik duymadan emirleri kabul etmesini olası kılar.
- Kurallar kısa ve açık olmalıdır. Örneğin: “Söz almadan konuşmayalım” veya “Arkadaşlarımıza saygılı olalım.”
- Öğrencileri kuralların belirlenme sürecine dahil etmek, onların kurallara uyma oranını artırır.
- Kurallar sık sık hatırlatılmalı ve herkes için eşit şekilde uygulanmalıdır. Genellikle alt sınıflarda yazılı, üst sınıflarda yazısız kurallar kullanmak daha yararlı olur.
- Öğretmen ben dilini kullanmalıdır.
- Düzenli Rutinler Oluşturma
Sınıfta düzenin sağlanması için öğrencilerin belirli bir akışa alışması gerekir. Rutinler, öğrencilere ne yapacaklarını önceden bildikleri için güvenli bir öğrenme ortamı sunar.
- Dersin başında kısa bir ısınma etkinliği yapmak, öğrencilerin derse odaklanmasını kolaylaştırır.
- Günlük veya haftalık yapılacak işleri panoya asarak öğrencilerin sorumluluklarını takip etmelerini sağlayabilirsin.
- Ders geçişlerini planlamak (örneğin, teneffüsten döndükten sonra 2 dakika sessiz oturma süresi koymak) sınıftaki düzeni korumaya yardımcı olur.
- Olumlu Bir Sınıf İklimi Oluşturma
Öğrenciler kendilerini güvende ve değerli hissettiklerinde daha iyi öğrenirler. Bu yüzden sınıfta samimi ve destekleyici bir ortam yaratmak öğretmenin en önemli görevlerinden biridir.
- Küçük başarıları bile takdir etmek öğrencilerin motivasyonunu artırır. Basit bir “Harika bir fikir!” veya “Bu konuda çok iyi düşündün!” ifadesi, öğrencinin derse katılımını teşvik edebilir.
- Empati kurarak öğrencilerin bireysel farklılıklarını kabul etmek, sınıfta saygı ve anlayışı artırır.
- Mizahı dozunda kullanmak, sınıfta sıcak ve keyifli bir atmosfer oluşturabilir.
- Etkili İletişim ve Otorite Dengesi
Öğretmen, sınıfta bir liderdir ve bu liderliğin temelinde etkili iletişim yatar. Ancak otoriteyi sağlamak, sert veya katı olmak anlamına gelmez; önemli olan, öğrencilerle güçlü bir bağ kurarken aynı zamanda sınıf disiplinini koruyabilmektir.
- Öğrencilere isimleriyle hitap etmek, onları önemsediğini gösterir.
- Göz teması kurmak ve beden dilini iyi kullanmak, öğretmenin mesajlarını daha etkili iletmesini sağlar.
- Problemleri büyütmeden çözmek önemlidir. Eğer bir öğrenci kurallara uymuyorsa, önce birebir konuşarak çözüm aramak en iyi yöntemlerden
- Davranış Yönetimi: Sorunları Önceden Önleme
Öğretmen uygun bir öğretim yöntemi belirlemez ve esnek bir yaklaşım biçimi sergilemezse en iyi ders plânı bile başarısızlığa uğrayabilir. Sınıftaki zamanın kullanımı ile ilgili çalışmalar zamanın öğrenme üzerinde önemli bir faktör olabileceğini, zamanın kullanımına sadece öğretmenlerin değil, öğrencilerin de ihtiyacı olduğunu göstermiştir.
Çoğu disiplin sorunları derse düzenli bir başlangıç yapılamamasından kaynaklanmasına rağmen, ikinci en çok sorun yaratan kısım ise dersin bitimidir. Dikkatli bir şekilde plânlanmış bir ders bitimi tecrübeli öğretmenler bir uygulamadan diğerine geçişi başarıyla yapabildikleri bir yöntemdir.
Zamanın etkili bir şekilde kullanımı, öğretmenin öğrenciye belirli bir ders saati içerisinde kazandırması gereken bilgi, tutum ve davranışların istenilen düzeyde oluşmasında önemli bir etken olarak karşımıza çıkmaktadır.
Sınıftaki uygulamaların akıcılığı, disiplin açısından önemlidir. Çünkü dersin bölünmesi öğretmen ve öğrencinin dikkatinin bozulmasına ve ilgisinin azalmasına neden olur.
Doğru dengeyi bulmak çoğu zaman kolay bir iş değildir. Aynı şeyler üzerinde devamlı bir şekilde durmak sıkıcılığa ve monotonluğa; çok fazla değişiklik yapmak ise zihinlerin karışmasına neden olabilir.
Öğrenciler genellikle canlarının sıkıldığı, otoriteye karşı çıkma ihtiyacı duyduklarında istenmeyen davranışlarda bulunabilirler. Öğretmen öğrencilerin derse etkili katılımlarını sağlayarak istenmedik davranışları azaltabilir
Etkili öğretmenler sınıf içi davranışlarında olduğu kadar mesleklerinde de ön plâna çıkan öğretmenlerdir. Etkili öğretmenlerin temel özelliklerinden biri de öğrenme çevresini oluştururken bilişsel duyuşsal ve psiko-motor öğrenmelerin üçüne birden önem vermeleridir.
Başarılı bir sınıf yönetiminin en temel anahtarı uygulamalar ile ilgili olarak plân yapmaktır. Öğretmen yapacağı plânla birlikte etkili bir biçimde başarılı olabilmek için istenmeyen davranışları ortaya çıkaran olayları da hesaba katarak davranışını oluşturmalıdır. Disiplin, bir ceza mekanizması değil, düzeni sağlama aracıdır. Etkili sınıf yönetimi, sorunları ortaya çıkmadan önlemeyi amaçlar.
- Öğrencide görülen istenmeyen davranışlarda sırasıyla izlenmesi gereken adımlar:
- Sorunu anlamak
- Görmezden gelmek
- Uyarmak
- Derste değişiklik yapmak
- Sorumluluk vermek
- Öğrenciyle konuşmak
- Okul yönetimi ve aileyle iletişim kurmak
- Ceza vermek
- “Sen yine konuşuyorsun!” demek yerine “Derse katkılarını önemsiyorum, ama herkesin söz alması için bekleyelim.” demek, öğrencinin motivasyonunu kırmadan yönlendirmek açısından daha etkilidir.
Etkili sınıf yönetimi, tek bir formüle bağlı değildir. Her sınıfın dinamikleri farklıdır ve öğretmenin esnek olup sürekli kendini geliştirmesi gerekir. Sabır, empati ve kararlılıkla yönetilen bir sınıf, öğretmen için de öğrenciler için de keyifli ve verimli bir öğrenme ortamı sunar.
- Etkili sınıf yöneticilerinin şu ilkeleri unutmamaları gereği üzerinde durulmaktadır:
- Sınıftaki hareket yöntemlerini, standartlarını ve iletişim döngüsünü öğrenciler açısından oluşturun.
- Öğretim için önceden plân yapın ve öğrencilerin ihtiyaçlarına uygun materyalleri önceden hazırlayın.
- Öğrenci gelişimini takip eden değerlendirme (accountability) sistemleri geliştirin.
- Öğrenme uygulamalarına ayrılan zaman ve görevlerinizi analiz edin.
- Öğretimle ilgili kurallara ve standartlara uyumu gözleyin. Öğrencilerin bunları anlamalarına yardımcı olun.
- Kaynakça
- Sınıfta Çağdaş Yaklaşımlar – Sezen TOFUR
- https://dhgm.meb.gov.tr/yayimlar/dergiler/Milli_Egitim_Dergisi/155-156/terzi.htm
- https://acikders.ankara.edu.tr/mod/resource/view.php?id=9329
Befrin Ertan
Manisa Celal Bayar Üniversitesi Sınıf Öğretmenliği Bölümü
2. Sınıf Temsilcisi
Eğitim Departmanı Blog Yazarları Yöneticisi
Eğitim ve öğretmenlik alanında yenilikleri takip etmek, profesyonel gelişiminize katkı sağlamak ve network ağınızı genişletmek için bu fırsatı kaçırmayın! Kontenjan sınırlıdır, hemen yerinizi ayırtın.
Unutmayın, bu zirveyle geleceğinize yatırım yapın ve eğitim dünyasında fark yaratın!
