SİC PARVİS MAGNA– Büyük şeylerin küçük başlangıçları vardır
Tarih boyunca yaşadığımız doğal afetlerin bizde bıraktıkları hasar ve hasarın boyutu aldığımız ve alacağımız önlemlerle doğrudan ilişkilidir. Bu yazımda kısaca eczacıların önlem ve organizasyonlarından ve uzunca majistral ilacın öneminden bahsedeceğim. Ülkemizde 6 Şubat 2023’te Kahramanmaraş’ta gerçekleşen depremde Türk Eczacılar Birliği koordineli bir şekilde örgütlenmiştir. Her ilden 20 eczacı 3 gün kalacak şekilde bölgeye giderek afetzedelere sağlık hizmeti vermiştir. Bu durum eczacıların yıllarca süregelen deneyimleriyle afet bölgesinde güçlü bir örgütlenme yeteneğine sahip olduğunu gösteriyor.
Biliyoruz ki her doğal afette yaşadığımız belli başlı sorunlar vardır. Bunların arasında en ciddi olanlardan biri de afetzedelerin ve kronik hastalığı olan vatandaşların ilaçlara hızlı, etkin ve sürdürülebilir ulaşması sorunudur. Eczacı ilaç üretim sanatkarı ve ustasıdır. Toplum sağlığı açısından gerekli ilaçları ve bilgileri sağlamada benzersiz bir role sahiptir. Doğal afetlerde ve olası bir biyolojik terör veya terörist saldırı müdahalelerinde önemli görevleri vardır. Ayrıca olası bir afet durumunda eczanelerin güvenliği sağlanmalıdır. Örneğin, ülkemizde son yaşanan depremde de hastaların panik halinde ilaç stokladığı görülmüş, psikolojik olarak ‘ya ilacım biterse’ korkusu etrafı sarıp sarmalamıştır. Bu da gösteriyor ki hastalar tarafından izinsiz ilaç girişleri meydana gelebilir. Bu durumda eczanenin güvenliğinin sağlanması önemlidir. Yukarıda da bahsettiğimiz gibi afetlerde mevcut ilaç stoklarının ihtiyacı karşılamaya yetmediği durumlarla karşılaşabiliyoruz. Afet ve terör saldırısı sonrasında; hastalarda oluşan ağrıların giderilmesi, kostik, bulaşıcı veya diğer zararlı maddelere maruz kalma sonucu vücutta oluşabilecek hasarlar, biyolojik silahlar ve sinir gazına maruz kalma gibi birçok nedenlerle farklı ilaçlara ihtiyaç duyulabilir. Eczacılar yapmış oldukları stokların miktarının ve çeşitliliğinin yeterli olmadığı ve acil ilaç listesinde mevcut olmayan ilaçlarla karşılaşılan acil durumlarda hastaya majistral çözümlerle dozaj formları sağlayabilirler. Kimyasal, biyolojik ve nükleer silahlara maruz kalan hastalar için birincil ve ikincil tedavileri içerecek formüllerin geliştirilmesine ihtiyaç duyulabilir. Yurt dışındaki eczacıların yapmış oldukları kritik lojistik ihtiyaçlar listesindeki bazı maddelere bakalım:
- Hizmet bölgenizdeki ilaçlar için bir acil durum dağıtım sistemi geliştirin.
- Olağanüstü hâl sırasında yasa ve yönetmelikler değişebilir. İlgili kurumlarla önceden hangi düzenlemelerin yapılması gerektiği konularda istişare edilmelidir.
- Majistral formülleri hazırlamak için makul miktarda ilaç hammaddesi ve gereken malzeme stoğu oluşturun. İlaç hammaddeleri sayesinde tüm yaş grupları için çeşitli dozaj formlarında majistral ilaçlar kolayca ve hızlı bir şekilde hazırlanabilir.
STOKLANMASI GEREKEN İLAÇLAR:
- Analjezikler
- Anksiyolitikler
- Antipsikotikler
- Antibiyotikler (Şarbon tedavileri dahil)
- IV sıvıları
- Yanık bakım ajanları
- Kulak, burun, boğaz ilaçları
- Oküler ilaçlar
- Tetanoz ve Hepatit Aşıları
- Acil entübasyon için kullanılan ilaçlar
BİR AFET SONRASI MAJİSTRAL ÜRÜNLERLE YAPILABİLECEK TEDAVİLER:
- Yenidoğanlar: lavmanlar, enjeksiyonlar, oral inhalasyonlar, oral sıvılar, fitiller
- Bebekler: Lavmanlar, enjeksiyonlar, oral inhalasyonlar, oral sıvılar, fitiller
- Genç pediatrik hastalar: Lavmanlar, enjeksiyonlar, oral inhalasyonlar, oral sıvılar, oral katılar, fitiller, topikaller
- Daha yaşlı pediatrik hastalar: Lavmanlar, enjeksiyonlar, oral inhalasyonlar, oral sıvılar, oral katılar, fitiller, topikaller
- Yetişkinler: Lavmanlar, enjeksiyonlar, oral inhalasyonlar, oral sıvılar, oral katılar, fitiller, topikaller,
- Geriatrik hastalar: Lavmanlar, enjeksiyonlar, oral inhalasyonlar, oral sıvılar, oral katılar, fitiller, topikaller
EAU DE GOULARD
Burkulmalarda, hematom dediğimiz kapalı ödemlerde ve yatak yaralarında kolayca hazırlanabilir. Gazlı beze sarılarak hastaya verilebilir.
Rp
Kurşun subasetat çözeltisi 2 g.
Su 98 g.
Alkol ile kurşun subasetat solüsyonu karıştırılarak suya eklenir. Serin, kuru bir ortamda saydam plastik şişede fakat ışıktan uzak bir ortamda saklanır.
Diğer bir hazırlama yöntemi ise;
Saflaştırılmış suya alkol eklenerek karıştırılır daha sonra sıvı kurşun subasetat eklenerek cam baget ile homojen olana kadar karıştırılır.
ANJELÜRE KARŞI LASSAR POMADI- UNGUENTUM CONTRA PERNIONES “LASSAR”
Alt ve üst ekstremitelerin soğuktan zarar görmesi ve deri çatlamalarında kullanılır. Özellikle afet bölgesindeki arama kurtarma ekiplerinin çalışmaları sırasında ciddi soğuğa maruz kalması anjelüre neden olmuştur.
Formül:
Phenolum 2g
Oleum officinale 18 g
Unguentum plumbi subacetici 40 g
Adeps lanae cum aqua 40 g
Takdim Şekli: Pomat
Başlıca etki- Kullanılışı: Anjelür (Derinin soğuktan çatlaması)
ORAL SÜSPANSİYON BAZI
Pediatri, sağlık sorunları ya da yaş faktörleri sebebiyle oral yoldan tablet/kapsül formunda ilaçları yutamayan hastalar için, bu ilaçların formülasyon uyumları ve stabiliteleri gözetilerek oral süspansiyon şeklinde hazırlanmasını, etiketlenmesini ve oral yoldan hastaya uygulanmaya uygun hale getirilmesini sağlar. Yenidoğanların afet bölgesinde buna ulaşması çok önemlidir.
Metilselüloz % 1 jel, 50ml, kıvam arttırıcı
Aromalı şurup qs 100ml Baz
Hazırlanışı:
Hazırlanacak toplam miktar için her bir bileşenin gerekli miktarını hesaplayın. Gerekli miktarı ölçün veya gerekli sayıda dozaj birimini elde edin. %1 metilselüloz çözeltisini ve tatlandırılmış şurubu homojen olana kadar karıştırın. Ürünü paketleyin etiketleyin.
KLORAMFENİKOL 150 Mg/5ML SÜSPANSİYON
Afet bölgesinde hijyen sağlanamadığı durumlarda, temiz suya ulaşamama durumlarında tifo gibi salgın hastalıklarda ilaca ulaşamama durumunda kloramfenikol hazırlanabilir.
Formül:
Kloramfenikol palmitat 5,22 gram, aktif
Gliserin qs Viskozite, tatlandırıcı, antimikrobiyal koruyucu
Ahududu şurubu 50ml, Tatlandırıcı, taşıyıcı
Metilselüloz %1jel qs 100ml viskozite taşıyıcı
PENİSİLİN G POTASYUM 20.000.000 ÜNİTE 100ML ENJEKSİYON
Penisilin G potasyum 12,821g, Aktif
Steril enjeksiyonluk su qs, 100ml, Taşıyıcı
Hazırlanışı:
Reçete için gereken her bir bileşen miktarını hesaplayın. Bileşenlerin gerekli miktarını tartın. Gerekli sayıda dozaj birimi elde edin. Penisilin G potasyumu enjeksiyon için yeterli steril suda çözün ve iyice karıştırın. Karışımı steril filtrelerden steril kaplara süzün. Ürünü paketleyin ve etiketleyin.
Not: Bu steril bir preparattır, aseptik tekniğe ve prosedürlere sıkı sıkıya bağlı kalmayı gerektirir.
GERÇEK ÖRNEKLER
Göçük altından çıkarılan bir hastada nekroz yaraları görülmüştür. Ancak bunun için enzimatik merhem afet bölgesinde bulunamayabilir. Bu durumda eczacı hekime şu formülü önerebilir:
Morina balığı karaciğer yağı %10-20’lik alınabilir. %5 oranında çinko oksit Dexpanthenol içeren baz kremlerle karıştırılır, antiseptiklik için binde 5 oranında rivanolle yara kısa sürede onarılır.
Burada dikkat edilmeli ki hammadde ihtiyacı gibi sorunlar afet olmadan önce planlanmalı veya şehir dışından afet bölgesine gönderim olabilmelidir.
Afet bölgelerinde özellikle ishal vakalarına rastlanmıştır. Elektrolit çözeltisi hazırlanması: Hastanın oral rehidratasyon sıvısını kullanabilmesi için ağızdan alımının olması gerekmektedir. Hazırlanışı:
1 litre kaynatılmış su,
2 çorba kaşığı toz şeker,
1 çay kaşığı tuz,
1 çay kaşığı karbonat
eklenerek karıştırılır.
SALGIN HASTALIKLARDA MAJİSTRAL ÜRETİM
Afetlerden sonra bulaşıcı hastalık salgınlarının hem görülme riski hem de yayılım hızı artar. Dört haftadan daha uzun süre kalabalık ortamda yaşamak zorunda kalınması, enfeksiyon hastalıklarının yayılma riskini arttırır. Salgınların oluşmasında kalabalık faktörü, temiz su sağlanamaması, insan atıkları ve evsel atıklar gibi çevresel riskler, afet sonrası bomboş kalmış kedi, köpek gibi hayvanların kontrol edilememesi rol oynar.
Gıda güvenliğinin sağlanamaması veya kirli su: Tifo ve Kolera
Vektörlerin kontrol altında tutulamaması: Veba ve Sıtma
Kalabalık faktöründen dolayı temasla bulaşan: Hepatit A
Solunum yoluyla yayılan: Kızamık
Şimdiye kadar yaşanan afetlerden sonra oluşturulan geçici barınma alanlarında en sık görülen hastalıklar: sıtma, ishalli hastalıklar, alt solunum yolu hastalıkları ve kızamık olarak belirtilmiştir.
Özellikle yaşadığımız son depremde Skabiyez (Uyuz) vakaları ciddi anlamda artış göstermiştir. Afet bölgesindeki devlet hastanelerinde uyuz vakaları için majistral preparatlar hazırlanmış fakat bunlar yeterli olmamıştır. Eczacılar ve sahra eczaneleri ihtiyaç olan majistral ilaçları tanımlamalı ve ona göre afet bölgesine gönderim yapılmalıdır. Sahra eczanelerinin içinde sahra laboratuvarının kurulmasına yer verilmelidir. Ve majistral eczacılar bölgede görev almalıdır. Şimdi gelin hep beraber uyuz vakası için majistraller formülleri inceleyelim.
Formül 1
Rp.
Potasyum karbonat 10 g
Kükürt 20 g
Vazelin 120 g
Formül 2
Wilkinson merhemi
Rp.
Kayın ağacı katranı 10 g
Kükürt 10 g
Kalsiyum karbonat 20 g
Sarı vazelin 20 g
Potas sabunu 20 g
Formül 3
Rp.
Naftol 5-10 g
Arap sabunu 25 g
Kükürt 25 g
Kalsiyum karbonat 25 g
Lanolin 25g
Çocuklarda;
Peru balsamı içeren formüller kükürt içeren formüllerden daha az iritan ve sekonder enfeksiyonlara karşı daha aktif olup, 6 veya 7 gün üst üste tüm vücuda hafifçe ovmak suretiyle kolayca tatbik edilir. Her sabah banyo yapılır veya vücut sabunlu bir losyonla yıkanır. Bu formül özellikle bebeklerin enfekte uyuz tedavisinde önerilir.
Formül 4
Rp.
Peru balsamı 10 g
Beeler bazı k.m. 100 g
Çocuklarda 4 gün üst üste vücuda sürülerek kullanılır.
Formül 5
Sodyum tiyosülfat 40 g
Distile su k.m. 100 g
Uyuz tedavisinde Rusya’da ve diğer Doğu Avrupa ülkelerinde uygulanır. Macar ordusunda %40 sodyum tiyosülfat uygulanıp hastalara 10 dk sonra aşağıdaki formül tatbik edilir.
Hidroklorik asit 5 g
Distile su 100 g
Formül 6
Lindane (Gamma benzene hexachloride) 0,30 g
Setilstearil alkol 9,0 g
Beyaz vazelin 14,0 g
Parafin likit 6,7 g
Distile su 69,9 g
Metil paraben 0,1 g
Formül 7
Benzil benzoat 250 g
Trietanolamin 5 g
Oleik asit 20 g
Distile su csp. 1000 g
MEVZUAT VE KALİTE KONTROL
12.04.2014 tarihli ve 28970 sayılı Resmî Gazete ’de yayımlandığı üzere, Eczacılar ve eczaneler hakkında yönetmeliğin 7.maddesinde yer alan Eczacının Sorumlulukları başlığının, f bendinde eczacı olağanüstü hâl veya kriz dönemlerinde her türlü ilaç tedarik süreçlerinde etkin rol alır ve kamu kurum ve kuruluşlarına yardımcı olur ifadesi yer almaktadır. Mevzuatta yer alan görev tanımlarında hastaya ilaçların sunulması eczacının görevidir. Normal şartlarda eczacı eczanesinde bu hizmeti verirken, olağanüstü bir durumda da halk sağlığını korumak ve geliştirmek için bu hizmeti sahada yürütmek zorundadır.6197 sayılı kanunda da eczacıların görevleri açık bir şekilde belirtilmesine rağmen 2020 Elâzığ ve İzmir depreminde sahada işlerin mevzuatta yazılı gibi olmadığına şahit olunmuştur. Hastalara ilaçların sunulması görevini ya bir hemşire ya da bir acil tıp teknisyeni üstlenmişti. Eczacı olmadan yapılan bu tür faaliyetler, halk sağlığı açısından birçok sakınca içermekte bununla beraber mesleğe ön yargı oluşturabilmektedir. Dolayısıyla yaşanılan bu olaylar eczacıların sahada olmaları ile ilgili ihtiyacı daha da güçlendirmiştir. Tüm bunlardan yola çıkarak söyleyebiliriz ki olağanüstü hâl durumunda da olsa eczacıların majistral anlamda yetkileri kısıtlı kalabilir. Hekim reçete etmeden bazı majistral ilaçlar gönderilemeyebiliyor. Acil durumda majistral ilaç hazırlanmasına dair izinler alınmak zorundadır. Bir afet anında hastanın hekime ulaşması zor olabilir. Hasta eczaneye geldiğinde elimizde hazır ilaç yoksa bir kapsülden şurup yapabilme yetkisi verilmelidir. Bu durumda söyleyebiliriz ki acil bir durum, majistral ilaç hazırlama da dahil olmak üzere eczacılık uygulamaları üzerindeki belirli kısıtlamaların gevşetilmesini gerektirebilir. İlgili kurumlar, farmasötik müstahzarların ve hizmetlerin zamanında sağlanmasına izin vermek için bir afet olayından hemen sonra hangi düzenlemelerin kullanılabileceğini önceden belirlemelidir.
AB UNO DİSCE OMNES
Bir şeyden her şeyi öğren
Ayrıca; A’dan Z’ye bir Eczacılık Zirvesi’ne hazır mısınız? Birbirinden değerli 8 eğitmenimiz eczacılığın birçok alanına dair bilgilerini bizlerle paylaşacak. Besin-ilaç etkileşiminden eczacılık alanında girişimciliğe, adli eczacılıktan klinik eczacılığa, spor eczacılığından eczacılıkta endüstri ve pazarlamaya kadar her şeyi beraber konuşacağız. Aynı zamanda eczacılık alanında kariyer hedeflerimizi oluşturacağız. Bizi derinden üzen ve etkileyen deprem felaketini afet ve majistral konusunda işleyeceğiz. Bütün bunları tek etkinlikte görmek istersen burası tam sana göre! Gel beraber öğrenelim, beraber gelişelim. Etkin Kampüs’ün düzenlediği 24 Nisan’da başlayacak olan Eczacılık Zirvesi’ni incelemek için buraya tıklayabilirsin.
Sümeyye Ekinci
Ağrı İbrahim Çeçen Üniversitesi Eczacılık 2. sınıf
Kaynakça
https://www.youtube.com/watch?v=x5uVC7RVuLI
http://majistraleczader.org/formul-detay.php?grup=1&id=333
http://majistraleczader.org/formul-detay.php?grup=11&id=286
https://dergipark.org.tr/tr/pub/hod/issue/25839/272568
https://www.eczacininsesi.com/majistral-formul-detay.php?id=215
https://www.acilcalisanlari.com/oral-rehidratasyon-sivisi-hazirlama-akil-karti.html
https://twitter.com/SelcukRSirin/status/1625865089579352065
https://eczacininsesi.com/majistral-formul-detay.php?id=4
https://tibbiyelisozluk.com/latince-ozlu-sozler.html
