Antibiyotik Direnci Nedir? Antibiyotik Direncini Önlemek İçin Neler Yapılmalıdır?

Antibiyotik Direnci Nedir? Antibiyotik Direncini Önlemek İçin Neler Yapılmalıdır?

Herkese merhaba! Bu yazıda çağımızın en önemli sorunlarından biri olan ve çözülmediği takdirde gelecekte büyük tehlikelere yol açabilecek antibiyotik direncinden bahsedeceğim. Bu vesileyle antibiyotik direncinin önemi hakkında bilinçleneceğimizi umuyorum. Öncelikle antibiyotik nedir buna bakalım.

Antibiyotik Nedir?

Antibiyotikler; basitçe bakteriyel kökenli mikroorganizmaların üremesini durduran veya onları öldüren, insanlar ve hayvanlar üzerinde kullanabilen ilaç gruplarıdır. Bakterilerin neden olduğu hastalıkların ve enfeksiyonların tedavisinde kullanıldığı için sağlımız açısından çok önemlidir.

Antibiyotikler keşfedilmeden önce bakteriyel enfeksiyonların tarihte büyük kayıplara ve tifo, kolera, veba gibi salgınlara yol açtığı görülmüştür. Fakat 1928 yılında Alexander Fleming’in penisilin ismini verdiği antibiyotiği keşfetmesi ve devamında yaşanan gelişmelerle yeni antibiyotiklerin eldesi hızlanmış, 20.yüzyılın ortalarına antibiyotik çağı denmiştir.

Bu önemli buluş sayesinde enfeksiyonların tedavisi kolaylaşmış ve milyonlarca insanın hayatı kurtarılmıştır. O zamandan beri de antibiyotikler, tüm dünyada en çok kullanılan ilaçlar arasında ilk sıralarda yerini almıştır. Ancak bu durum aşırı ve yanlış antibiyotik kullanımını da beraberinde getirmiştir. Aşırı ve yanlış antibiyotik kullanımı sonucunda ise dirençli bakteriler gelişir.

Peki Antibiyotik Direnci Nedir, Niçin Olur?

Uygun dozda verilmesine rağmen antibiyotiklerin, bakterileri öldürememesi veya üremesini engelleyememesine antibiyotik direnci denir. ABD Hastalık Kontrol ve Korunma Merkezi (CDC) ise antibiyotik direncini, dünya çapında en az 1,27 milyon insan hayatına mal olan acil bir küresel halk sağlığı tehdidi olarak tanımlamaktadır.

Ne yazık ki bakteriler bulundukları ortam koşullarına hızlıca uyum sağlayabilen mikroorganizmalar oldukları için çeşitli mekanizmalarla direnç kazanabilirler. Bu yüzden yeni geliştirilen antibiyotiklere de bir süre sonra bakteriler tarafından direnç gelişmesi mümkündür.

Antibiyotik direnci için kısa zamanda harekete geçilmezse gelecekte enfeksiyon hastalıklarında antibiyotikler kullanılamaz hale gelebilir ve basit yara enfeksiyonları ölümle sonuçlanabilir. Bu sorunu çözebilmemiz için öncelikle bakterilerin direnç geliştirmesine neden olan faktörlere bakmamız gerekir.

Antibiyotik Direncinin Nedenleri:

Grip, soğuk algınlığı gibi virüs kaynaklı enfeksiyonlarda gereksiz antibiyotik kullanımı
Aşırı dozda ve uzun sürede antibiyotik kullanımı
Direnç geninin bir bakteriden başka bir bakteriye aktarılması veya bakterilerin mutasyona uğraması gibi durumlar
Hastanelerde ve benzer kurumlarda çalışan sağlık personellerinin hijyen kurallarına dikkat etmemesi ve bunun sonucunda dirençli bakterilerin yayılması
Çiftlik hayvanlarında bilinçsizce ve aşırı kullanılan antibiyotikler yüzünden dirençli bakterilerin besin zinciri yoluyla insan vücuduna ulaşması
Yanlış tanı ve tedavi yöntemi yüzünden gereksiz antibiyotik kullanımı
Hastaların daha önceden benzer semptom gösteren rahatsızlıklarında doktor reçetesi olmadan, bilinçsizce antibiyotik kullanması

Gibi nedenler olmak üzere, başta aşırı ve yanlış kullanım sonucu bakterilerin direnç kazandığı görülmüştür. Antibiyotik direnci, sadece sağlık çalışanlarını değil toplumun her kesiminden bireyleri ilgilendiren genel bir halk sağlığı sorunudur. Bu sorunu toplumda farkındalık oluşturarak çözmeliyiz. Şimdi kısaca antibiyotik direncini önlemek için neler yapabileceğimize bakalım.

Hastaneler enfeksiyonların yaygın olarak görüldüğü bu yüzden de antibiyotiklerin en fazla kullanıldığı yerlerdendir. Yapılan çalışmalar el hijyenine dikkat edildiği zaman hastanedeki enfeksiyonların azaldığını göstermiştir. El hijyeni sayesinde antibiyotik kullanımı azalır. El hijyenine dikkat etmek çok önemlidir.
Hekimler antibiyotiğin uygun kullanım süresini, dozunu, kullanım yolunu, hastanın diğer sağlık problemlerini göz önünde bulundurarak en uygun antibiyotik tedavisini belirlemelidir. Aynı zamanda hastalığın tanısını doğru koyduğundan ve antibiyotiğin gerçekten gerekli olup olmadığından emin olmalıdır.
Solunum yolu enfeksiyonu vb. virüs kaynaklı enfeksiyonlarda antibiyotik kullanılmamalıdır.
Bireylerin doktor reçetesi olmadan antibiyotik kullanmamaları gerekir. Fakat ne yazık ki çoğu insan antibiyotikleri yanlış kullanmaktadır. Doktorun önerdiği süreden daha kısa veya daha uzun süre antibiyotik kullanılmamalıdır.
Hayvanlarda, gıda sektöründe besinlerin korunması ve hayvan sağlığı için fazla miktarda antibiyotik kullanılmaktadır. Fakat bu sayede dirençli bakterilerin oluşumu hızlanır. Bu nedenle hem çevrenin korunması hem de sağlımız için kullanımı sınırlandırılmalıdır.
Tükettiğimiz besinlerin hijyenine dikkat edilmelidir.
2015 yılından beri her yıl 18-24 Kasım tarihleri arası, antibiyotik direncini önlemek amacıyla ‘Dünya Antibiyotik Farkındalık Haftası’ olarak kutlanmaktadır. Bu amaçla yapılan çalışmalar artırılmalı ve toplumun her kesiminden kişiler bilgilendirilmelidir.

Sonuç olarak tüm ilaçlarda olduğu gibi antibiyotiklerde de fazla kullanıma gitmemeli, hekimin önerdiği şekilde ilaçlarımızı kullanmalıyız. Eczacılar olarak doğru antibiyotik kullanımı hakkında hastalarımızı bilgilendirmeli, antibiyotik kullanımını hep birlikte kontrol altına almalıyız.

Okuduğunuz için teşekkür ederim.

Kaynakça

Asude Poyraz

Trakya Üniversitesi Eczacılık Bölümü

3. Sınıf Temsilcisi