Aspirasyon Pnömonisi
İnsan vücudu temelde iki ana döngüyle hayatına devam eder. Bunlardan ilki beslenme, ikincisi ise besinle alınan ATP denen maddeyi hücre içine alıp enerjiye dönüştürmek için oksijenle tepkimeye sokup yakmasıdır. Açığa çıkan enerji, aslında yaşamanın en ilkel döngüsüdür. Tüm sistem bu homeostaz üzerine kuruludur; bu olmazsa yaşam biter.
Doğru yakıtın doğru yerde bulunması hayati öneme sahiptir. Eğer havada oksijenizasyon dışındaki maddeler bulunursa, bu durum infiltrasyona yol açarak havayolunda obstrüksiyona (tıkanmaya) sebep olur. Daha açık ifade etmek gerekirse, bu durum nefes alıp vermeyi engeller ve aldığımız havadaki oksijenin kana geçmesini önler. Bunun sonucunda, nefes alsak dahi hipoksiye gireriz ki bu oldukça ciddi bir tablodur.
Yutma bozukluğu yaşayan bireylerde aspirasyon pnömonisi sık görülür ve müdahalesi hayati önem taşır. Bu durum, tüm sistemi etkileyerek multipl bir hipoksiye neden olabilir. Aspirasyon pnömonisi, ağızdan alınan gıdaların sindirim sistemine gitmesi ve kana karışması gereken sürecin hiç başlamaması, bunun yerine doğrudan solunum sistemine giderek akciğerlerde adeta bir tıkaç oluşturmasıdır. Aspirasyon, yutma sırasında oral fazdan kaçabileceği gibi reflü yoluyla mideden yukarı regürjite olup trakeaya taşınarak sağ akciğere, sol akciğere ya da her iki akciğere (bilateral) kaçabilir. Bunun sonucunda önce terminal bronşlarda, ardından bronşiollerde aşırı sıvı birikimi meydana gelir. Zamanla bu sıvı birikimi enfeksiyona dönüşerek pnömoni tablosuna yol açar ve akciğerin ciddi bir solunum yetersizliği yaşamasına, dolayısıyla kana oksijen verememesine neden olur.
- Aspirasyon Pnömonisinin Nedenleri:
- Genel anestezi
- İnme (stroke)
- TBI (Travmatik Beyin Hasarı)
- Parkinson hastalığı
- Multipl skleroz
- Disfaji
- Özofagus atrezisi (Tip A-B-C-E fistülün olduğu tiplerde)
- Özofagus tümörleri
- Reflü (G.E.R)
- Özofagus motilite bozuklukları
- Akalazya
- Özofagus stenozu (yemek borusu darlığı)
- Özofagus rüptürü (yemek borusu yırtığı)
- Sedatif ve uyarıcı madde kullanımı
- Alkolizm
- Aspirasyon Pnömonisinin Belirtileri:
- Öksürük
- Boğulma hissi
- Hırıltılı solunum
- Dispne (solunum güçlüğü)
- Siyanoz (morarma)
- Boğazda gıcık hissi
- Yüksek ateş
- Göğüs ağrısı
- Tekrarlayan akciğer enfeksiyonları
- Aspirasyon Pnömonisi Nasıl Teşhis Edilir?
- PA (Posterior Anterior) düz akciğer grafisi: Enfekte alanlar siyah görünmesi gerekirken beyaz ve açık renkli görülecektir.
- Toraks BT (Bilgisayarlı Tomografi)
- Floroskopik baryumlu özofagus yutma grafisi
- pH metre testi: Reflü tanısında kullanılır.
- Aspirasyon Pnömonisi Nasıl Tedavi Edilir?
Tedavisinde genellikle geniş spektrumlu antibiyotikler kullanılır ve gerekirse hastaya solunum desteği sağlanır. Hastanın durumuna bağlı olarak intravenöz sıvı tedavisi, oksijen tedavisi ve ağır vakalarda mekanik ventilasyon gerekebilir.
- Yutma Terapisti Aspirasyon Pnömonisinde Nasıl Yardımcı Olur?
Yutma terapisi, yutma güçlüğü çeken bireylerin yutma kaslarını güçlendirmeyi ve yutma tekniklerini geliştirmeyi amaçlayan bir tedavi yöntemidir. Bu terapi, eğitimli bir yutma terapisti tarafından uygulanır. Dil ve Konuşma Terapisi alanında, yutma bozuklukları üzerine en az lisans seviyesinde eğitim almış sağlık profesyonelleri tarafından yürütülmelidir.
- Aspirasyon Pnömonisinin Uzun Vadeli Etkileri Nelerdir?
Tekrarlayan aspirasyon olayları, kronik bronşit, akciğer apsesi ve akut solunum sıkıntısı sendromu (ARDS) gibi ciddi sağlık sorunlarına yol açabilir. Ayrıca beslenme ve hidrasyon bozuklukları nedeniyle, malnütrisyon ve dehidratasyon (susuzluk) gelişebilir. Bu uzun vadeli etkiler, hastanın yaşam kalitesini düşürebilir ve sürekli tıbbi bakım gerektirebilir.
Kaynakça:
- Prof. Dr. Seyhun TOPBAŞ
- Prof. Dr. İlknur MAVİŞ
- Dr. Öğr. Üyesi Semra Selvi BALO
- Dr. Öğr. Üyesi Eda İyigün Uzunöz Kuramdan Uygulamaya Klinik Dil ve Konuşma Terapisi II. Cilt (Yutma Bozuklukları)
- Uzm. Dyt. Fatma ILGAZ Özofagus Atrezisi Çocuğun Beslenme Rehberi (Özofagus Atrezisi Tipleri)
- https://my.clevelandclinic.org
Umut Berk Şahanlık
İstanbul Kent Üniversitesi Dil ve Konuşma Terapisi
2. Sınıf Temsilcisi
