Değişen Yemek Kültürü: Fast Food ve Toplumsal Etkileri
- Fast Foodun Tarihçesi ve Ortaya Çıkışı
Fast Food tarzı besinlerin tarihçesi 18. yüzyıla kadar uzanmaktadır. İlk olarak 1780’li yıllarda Kuzey İngiltere’nin sokaklarında İngiltere’nin geleneksel ürünü olan “Fish&Cips” olarak adlandırılan balık ve patates kızartmasının birlikte satışa başlaması fast food sisteminin başlangıcı olarak kabul edilmektedir.
Bu yıllardan itibaren modernitenin gelişimiyle hızlanan gündelik yaşam ve iş hayatı beraberinde yeme-içme kültüründe de hızlanmayı getirmiş, fast food bu “hızlı” yaşam tarzında ayaküstü, iş arası atıştırmanın genel adı olmuştur Diğer adı McDonaldlaşma olan bu kültürde çok kısa sürede, oyalanmadan ayakta ya da ofiste, çalışırken bile yiyip içebilmekte, yemeğe ayrılan zaman işe ayrılan zamanda gerçekleştirilmektedir.
- Fast Foodun Sosyolojik Süreçler ile Açıklanması
19.yüzyılda hızlanan kentleşmenin etkileri birçok alanda görülmeye başlamıştır ve bu etkiler bir silsile halinde devam etmiştir. Bunlardan birisi de şüphesiz ki yemek kültürüne olan etkisidir. Farklı kültürlerdeki insanların bir arada yaşamaya başlaması ve aralarında gerçekleşen etkileşimler, yemek kültürünün değişmesinde etkili olsa da fast food açısından bu böyle değildir.
İnsanların kentlerdeki biraradalıklarından doğan uzmanlaşma ihtiyacı, beraberinde teknolojinin gelişmesine sebep olmuştur. Hali hazırda Sanayi Devrimi ile değişen dünyada kentleşme de bu değişimin sonuçlarından birisidir. Bu teknolojik gelişmeler sonucunda zaman ve mekan algısının değişmesine ve hatta yitirilmesine sebep olan dijitalleşme sürecine girilmiştir. Buna ek olarak kentleşme, teknolojik gelişmeler gibi nedenler, modernleşmenin de tetikleyicisi olmuşlardır. Modernleşme ile oluşan hız ve verimlilik, yemek kültürünü de dönüştürmüştür.
Bu süreçler hızlı ve monoton kent hayatına yol açmış, birçok alanda birçok farklılığa sebep olmuştur. Bunlardan birisi de yemek kültürüdür. İnsanlar meşguliyetleri ve uzmanlıkları gereği düzenli yemek yeme alışkanlıklarını bırakarak bu hızlı yaşamlarına uyum sağlayabilmek için ayaküstü yeme alışkanlıklarına yani fast fooda yönelmişlerdir.
- Fast Foodun Sosyolojik Süreçler Bağlamında Gündelik Yaşama Etkileri
Zaman açısından zahmetsiz, yemesi uzun ve ulaşması zor olmayan, çoğunlukla ucuz olan fast food kent hayatı için oldukça önemli ve verimlidir fakat birçok olumsuz etkisi de vardır.
En başta fast food aslında modernleşme, dijitalleşme gibi süreçler sebebiyle zayıflayan insan ilişkilerinin bir göstergesidir. Önceden biraradalıklara vesile olan yemek saatleri, yerini yalnız başına sağlıksız besinler tüketilen ve düzenli bir zamanlama ile yemek yenmeyen yemek masalarına bırakmıştır. Yeni dünyada bireyler birbirlerine benzemeye, aynılaşmaya, yalnızlaşmaya mahkumdur ve fast food da bunun bir yansımasıdır.
Sağlıksız besinler satmak büyük marka değerlerine sahip olmakla sonuçlanmıştır. Aslında kişilerin insani çıkarları değil sadece kişisel tatminiyetleri göz önünde bulundurulur ve böylece modernleşmenin etkileri perçinlenir. Dijitalleşme ile de bu desteklenir, reklamlar ile fast food zincirleri sürekli önümüze çıkar ve onları yemeye teşvik ediliriz.
İnsanlar sosyal medya mecralarında yedikleri yemekleri paylaşacak vakit bulurken birbirleri ile dostane ilişkiler kurmayı unutur olmuştur. Zaman ve mekan algısı kaybolmuş, her şey bireylerin en küçük zahmete girmeden yemeğe ulaşması için tasarlanmıştır. Sosyolojik süreçlerin, özellikle kentleşmenin sonucunda insanlar daha çok bir arada yaşasa bile sadece birbirlerine bağımlılardır ama bağlı değillerdir. Tıpkı sağlıksız fast foodlara bağımlı olunduğu gibi.
- KAYNAKÇA
- S. A. (2020). Üniversite öğrencilerinin fast food tüketimi ve uyku kalitesi arasındaki i̇lişkinin değerlendirilmesi[Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Doğu Akdeni̇z Üni̇versi̇tesi̇.
- Aydın, M. Ç. (2011). Küresel bir kültür olarak fast food, televizyon izleyiciliği, reklamlar ve obezite sorunu. Akdeni̇z İ̇leti̇şi̇m Dergi̇si̇, 102-119.
Rümeysa Koç
Kırıkkale Üniversitesi Sosyoloji Bölümü
2. Sınıf Temsilcisi
