Diş Hekimliğinde Antibiyotik Profilaksisinin Önemi ve Uygulamaları
Mikroorganizmalar üzerine öldürücü veya büyümelerini durdurucu etkiye sahip, sentetik olarak elde edilen veya biyolojik kaynaklı maddeler olan antibiyotiklerin kullanım yerlerinden biri de lokal ve fokal enfeksiyonlar için profilaksi durumlarıdır.
Antibiyotik profilaksisinin temel amacı kandaki antibiyotik konsantrasyonunun yüksek tutulması sayesinde bakterilerin bölünmesini ve cerrahi yarada bakteri kontaminasyonunu önlemek ve enfeksiyon riskini azaltmaktır. Birçok diş tedavisi işleminde tedavi bitiminden yaklaşık 30 dakika sonra geçici bir bakteriyemi oluşmaktadır. Profilaksiyle, etkili antimikrobiyal ajan bakteriyemi süresince ideal düzeylerde kalmaktadır. Bu işleme bir diğer deyişle koruyucu antibiyotik tedavisi de denebilir.
Profilaktif olarak kullanılan antibiyotikler 2 temel özelliğe sahip olmalıdır: genellikle endokardite yönelik olmakla birlikte patojen mikroorganizmalara karşı işlev göstermeli ve bakterilerden önce dokulara ulaşıp yeterli doza ulaşabilmelidir.
- Hangi durumlarda yapılmalıdır?
Antibiyotik profilaksisi genel olarak kanama oluşturacak işlemlerde yapılır diyebiliriz: diş çekimi, periodontal işlemler, dental implant uygulamaları, kök kanal tedavisi, ortodontik bant uygulamaları öncesi endike hastalarda profilaksi uygulanmalıdır.
Protetik işlemler, lokal anestezi uygulamaları, kanal içinde sınırlı kalan endodontik işlemler, post yerleştirilmesi, çürük temizleme ve dolgu, dikiş alma, hareketli protez ve ortodontik aparey uygulamaları, ölçü işlemler, flor uygulaması, kökleri rezorbe süt dişlerinin çekilmesi işlemlerinde ise antibiyotik profilaksisi önerilmemektedir.
- Antibiyotik profilaksisi gerektiren hastalar
AHA, belirli kalp patolojilerinde tedavi öncesinde antibiyotik kullanımını tavsiye etmektedir ve bu kalp patolojilerini çok yüksek/yüksek/orta ve düşük risk grupları olarak sınıflandırmıştır:
- Çok yüksek risk grubu:
- Daha önce geçirilen efektif endokardit atağı
- Kalp kapağı protezi
- Aort daralması
- Kalbin sol tarafında kateter bulunması
- Yüksek risk grubu:
- Romatik kalp hastalığı
- Diğer kazanılmış kalp kapağı hastalıkları
- Konjenital kalp hastalığı
- Ventrikülerseptaldefekt, Patent duktusarteriosus
- Fallottetralojisi, Kompleks siyanotik kalp hastalığı
- Sistemik pulmoner arter şant
- Kalbin sağ tarafında kateter bulunması
- Mitral kapak cerrahisi
- Üfürümün olduğu mitral kapak prolapsı
- Hidrosefalus nedeniyle yerleştirilen ventriküloatriyalşantlar
- İdyopatikhipertrofiksubaortikstenoz
- Orta risk grubu:
- Triküspid kapak hastalığı ve asimetrik septalhipertrseptal
- Düşük risk grubu
- Üfürümün olmadığı mitral kapak prolapsı
- Koroner arter hastalığı, aterosklerotik plak
- Daha önce geçirilen miyokardiyal enfarktüs
- Koroner bypass,kalp pilinin bulunması (kardiyak pacemaker)
- Konjenital pulmonerstenoz
- Komplike olmayan sekundum septal atriyal defekt
- Duktusarteriosun bağlanmış olması (cerrahi işlemden 6 ay sonra)
- Otojen vasküler greftler (cerrahi işlemden 6 ay sonra)
- Dakron yaralanmalarının olmadığı, cerrahi olarak kapatılmış artriyal veya septal defektler (cerrahi işlemden 6 ay sonra)
Yüksek ve orta riskli kalp rahatsızlıkları olan hastalarda profilaksi önerilir.
- Profilaksi yaparken dikkat edilecek hususlar:
‘’Profilaksi o hasta için gerçekten endike midir?’’ Bu tespit edilmelidir.
Profilaksi için seçilecek antibiyotiğin doğruluğu önemlidir.
Kullanılan antibiyotiğin süresi yeterli olmalıdır.
Hastada direnç gelişmiş olabilecek antibiyotikler elimine edilmelidir.
Hastanın diğer kullandığı ilaçlarla antagonizmine dikkat edilmelidir.
- Antibiyotik profilaksisi için AHA önerileri
Hasta ilacını içtikten 1 saat sonra kandaki antibiyotik seviyesi istenilen düzeye gelir ve işleme başlanabilir. Bu tür ilaçlarda hasta içmesi gereken saati geçirmemelidir çünkü ilacın etkili olabilmesi için etken maddenin kanda belli bir seviyeye gelmesi gerekir.
| Standart Profilaksi | Amoksisilin | 1 saat önce yetişkinde 2 gr, çocukta 50mg/kg |
| Oral Yolla İlaç Alamayanlar | Ampisilin | En az 30 dk önce yetişkinde 2 gr, çocukta 50 mg/kg IM/IV |
| Cefazolin | En az 30 dk önce yetişkinde 1 gr, çocukta 50 mg/kg IM/IV | |
| Penisilin veya Ampisilin Alerjisi Olanlarda |
Cephalexin | En az 30 dk önce yetişkinde 2 gr, çocukta 50 mg/kg |
| Klindamisin | En az 30 dk önce yetişkinde 600mg, çocukta 20 mg/kg | |
| Azitromisin veya Klaritromisin | En az 30 dk önce yetişkinde 500mg, çocukta 15 mg/kg | |
| Penisilin veya Ampisilin Alerjisi Olanlarda ve Oral Yolla İlaç Alamayanlar |
Cefazolin | En az 30 dk önce yetişkinde 1 gr, çocukta 50 mg/kg IM/IV |
| Klindamisin | En az 30 dk önce yetişkinde 600 mg, çocukta 20 mg/kg IM/IV |
Antibiyotik profilaksisi uygulamadan önce endike olduğuna emin olmalı ve gereksiz/yanlış antibiyotik kullanımından kaçınmalıyız. Antibiyotik kullanımında artışın direnç gelişiminde artışa neden olacağı her zaman göz önünde bulundurulmalıdır.
Sabiha Akbaba
Ankara Üniversitesi Diş Hekimliği Bölümü
3. Sınıf Temsilcisi
Diş Hekimliği Departmanı Blog Yazarları Yöneticisi
