Gaslighting; bireyi, kendi akıl sağlığını veya gerçekliğini sorgulayacak derecede psikolojik olarak manipüle etmek olarak tanımlanıyor. Gaslighting’e maruz kalan kişi, kendini sürekli eksik hissediyor, yaptığı her şeyin yanlış olduğunu düşünüyor ve fazla alınganlıkla suçlanıyor. Gaslighting uygulayanlar ise sıklıkla “Senin problemin ne?”, Fazla alıngansın.” “Böyle bir şey yaşanmadı.” gibi cümleler kuruyor ve psikolojik manipülasyon yaptıkları kişide kontrol sahibi olmayı ve dengesizlik yaratmayı amaçlıyor.
Peki, Gaslighting nasıl anlaşılır, Gaslighting ile nasıl mücadele edilir?
Güven Hastanesi Psikiyatri Bölümünden Uzm. Klinik Psikolog Gözdem Özdem Akaydın, Gaslighting hakkında bilgi verdi.
Gaslighting nedir?
Psikolojik bir terim olan “Gaslighting” kelimesinin Türkçe’de tam bir karşılığı bulunmamaktadır. Gaslighting, bir kişiyi, kendi akıl sağlığını veya gerçekliğini sorgulayacak derecede psikolojik olarak manipüle etmek olarak tanımlanmaktadır.
“Gaslighting” kelimesinin hikayesi ise bir hayli ilginç. Gaslighting, 1930’larda oynanan bir tiyatro oyunundan geliyor. Senaryoya göre Jack, eşi Bella’yı manipüle etmek için her gün gaz lambasının ışığını biraz kısıyor. Eşi “Bu lambanın ışığı azaldı mı?” diye sorduğunda ise sert bir şekilde karşılık verip kadını aşağılıyor. Sonuç olarak Bella’nın kendisine olan güvenini yitirmesini hedefliyor. İşte bu nedenle yapılan bu duygusal manipülasyonun adı “Gaslighting” oluyor.
Gaslighting uygulayan kişiler nasıl bir tutum sergiler?
Yapılan araştırmalara göre gaslighting uygulayan kişilerin çoğu, karşı tarafa zarar veren davranışlarının farkındadır. Bununla da yetinmeyip diğer insanların hayatları üzerinde kontrol sahibi olmayı ve dengesizlik yaratmayı amaçlamaktadırlar.
Gaslighting uygulayan kişiler genellikle şu cümleleri kullanıyor:
- “Senin problemlerin var.”
- “Sen çıldırmışsın.”
- “Fazla alıngansın.”
- “Gereksiz tepki veriyorsun.”
- “Seninle ilgili bir sorun var.”
- “Her şeyi fazla dramatize ediyorsun.”
- “Böyle bir şey asla yaşanmadı, uyduruyorsun.”
Gaslighting’e maruz kalındığı nasıl anlaşılır?
Gaslighting uygulayan kişi karşıdaki kişiye kendi gerçekliğini sorgulatır. Bu durum kişinin kendisinden şüphe etmesine yol açarak benlik algısında zayıflığa neden olur. Manipülasyonun şiddeti arttıkça manipüle edilen kişi, aklını kaçırdığını hissedebilir. Gaslighting nedeniyle kişi, kendini eksik ve zayıf hisseder.
- Her zaman özür dileyen konumundaysanız,
- “Fazla hassas” olmakla eleştiriliyor, kendini bundan dolayı suçlu hissediyorsanız,
- Duyulmadığınızı ve çaresiz olduğunuzu düşünüyorsanız,
- Duygularınız görmezden geliniyor ve karşınızdaki kişiden sık sık “Sen çıldırmışsın.” “Bunları uyduruyorsun.” cümlelerini duyuyorsanız,
- Karşınızdakinin davranışı nedeniyle kendinizi sürekli sorguluyorsanız,
- Yaptığınız her şeyin yanlış olduğunu hissediyorsanız,
- İlişkinizin içinde kendinizi sıklıkla gergin ve güvensiz hissediyorsanız,
- Gerçekte kim olduğunuzu unutmaya başladığınızı hissediyorsanız,
- Yolunda gitmeyen durumun tek sebebini kendiniz olarak görüyorsanız Gaslighting’e maruz kalıyor olabilirsiniz.
Gaslighting ile nasıl mücadele edilir?
- Gaslighting’e uğrayan kişiye öncelikle, sağlıklı ilişkilerin nasıl olması gerektiğinin hatırlatılması çok önemli. Böylece kişinin gerçeklikle teması sağlanır. Unutmayın ki sağlıklı ilişkiler; saygı, güven, dürüstlük, açık iletişim temellidir.
- Gaslighting’e maruz kalındığının fark edildiğinde yapılacak ikinci ve en önemli adım Gaslighting uygulayan kişiyle ilişkiyi sonlandırmak.
(İlişki ve Cinsellik Psikoloji Seminerine Göz Atabilirsiniz) - Gaslighting uygulayan kişiyle iletişimin koparılması sonucunda, kişi gündelik yaşamına adapte olmakta zorluk yaşıyorsa psikolojik destek almayı ihmal etmemelidir.
Gashlighting’i Tespit Etmek
Eğer size Gaslighting uygulandığını düşünüyorsanız şu belirtileri gözlemleyebilirsiniz:
- Artık eskiden olduğunuz insana benzemediğinizi düşünüyorsanız,
- Eskisinden daha az özgüvenliyseniz,
- Daha kaygılı hissediyorsanız,
- Sık sık çok hassas olduğunuzu düşünüyorsanız,
- Her yaptığınız hareketin yanlış olduğuna inanıyorsanız,
- Sık sık özür diliyorsanız,
- Genellikle bir şeylerin yanlış gittiğini hissedip ama neyin yanlış olduğunu anlayamıyorsanız,
- Partnerinizin hataları için siz özür diliyorsanız,
- Ailenizden ve arkadaşlarınızdan uzaklaşmış hissediyorsanız,
- Karar vermek sizin için aşırı derecede zor ise…
Gaslighting’e maruz kalıyor olabilirsiniz. Gaslighting’e örnek vermek gerekirse:
- İstismar eden kişi sizin nasıl hissettiğinizi yönlendirebilir. “Evet şu an kendin için çok üzgün hissediyorsundur.”
- Başkalarının sizin hakkınızda konuştuğunu söyleyebilir. “Ailenin senin delirdiğini düşünüyor, bilmiyor musun?”
- Eşyalarınızı saklayıp bir şey bilmiyormuş gibi davranırlar. “Gene mi bulamıyorsun gözlüklerini? Bence işler ciddileşiyor!”
- Yaptığınız bir şeyi yapmamışsınız gibi gösterebilir. “Sen delisin! O gösteriye benimle gitmedin! Gitsek bilirdim.”
Kaynak: Guven.com.tr
