Gebelikte Bağışıklama

Gebelikte Bağışıklama

Merhabalar, ben Esra Enç. Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi Ebelik bölümü 2. Sınıf öğrencisiyim.

Birçok gebe, aşının bebeğe zarar verip vermeyeceği konusunda endişeleniyor. “Aşı bebeğime zarar verir mi?”, “Aşıyı yaptıktan sonra gebeliğim etkilenir mi?” gibi sorular, anne adaylarının kafasında sıkça yer alabiliyor. Bu blogda gebeler için hangi aşılar uygun olduğunu hangilerinin uygun olmadığını yazdım. Keyifli okumalar.

Gebelik, bağışıklık sisteminin zayıfladığı ve anne ile yenidoğanın enfeksiyon açısından risk altında bulunduğu bir dönemdir. Bu süreçte immunizayon (bağışıklama) amacıyla canlı virüs ve bakteri aşıları, toksoid aşılar, inaktif virus aşıları ve immunglobulinler kullanılmaktadır. Gebelere bir immunizasyon ajanı verilirken her zaman kar-zarar planlaması yapılarak en doğru immunizasyon ajanı seçilmeli, hem anne hem bebeğin yararı gözetilmelidir. Gebelikte kural olarak potansiyel risklerinden dolayı canlı viral ya da bakteriel aşıların yapılması kontrendikedir. Toksoid aşılar, inaktif aşılar veya immunglobulinler ise gebelikte güvenli kabul edilirler ve gerektiği taktirde gebeliğin herhangi bir döneminde (tercihen ilk trimestr tamamlandıktan sonra) kullanılabilirler.

• Gebelikte Yapılması Güvenilir Olan ve Önerilen Aşılar 

1.Difteri Tetanoz Boğmaca Aşıları (Tdap) ve Tetanoz İmmunglobulini;

Difteri, tetanoz ve boğmaca hastalıklarının üçü de bakterilerin ürettiği toksinler sonucu oluşan ve hayatı tehdit edebilecek kadar ağır sonuçları olabilen hastalıkladır. Bu hastalıklardan tetanoz; clostiridium tetani adlı bakterinin toksini tarafından oluşan, tüm vücutta yaygın kas spazmları ile seyreden önemli bir hastalıktır. Tetanoz toksini, hasarlı veya yaralı cildin toprak, toz, hayvan dışkısı gibi bu nörotoksinle kontamine kirli ortamlarla temasının ardından vücuda girerek hastalığı oluşturur. Steril şartlarda yapılmayan doğum, doğumda steril olmayan aletlerin kullanımı, doğum sonrası bebeğin kordonunun steril olmayan şartlarda klemplenmesi gibi durumlar da hastalığa neden olabilir. Bu durumda gebeler tetanoz açısından risk altında olduğu gibi, doğacak bebek de doğumsal komplikasyonlara bağlı oluşan ve çoğu zaman ölümcül seyreden yenidoğan tetanozu açısından risk altındadır.

Difteri ve boğmaca ise, corynebacterium diphtheriae ve bordetella pertusis adlı bakterilerin solunum sistemi mukozalarını enfekte ederek ürettikleri toksinlere bağlı oluşan hastalıklardır. Gebeler ve yeni doğanlarda ciddi tehdit oluşturan bu hastalıkların toksinleri ile hazırlanmış toksoid aşılar mevcuttur ve çeşitli kombinasyonlar halinde kullanılabilmektedirler. Birlikte uygulanabilir farklı formları olduğu gibi (Td, TD, Tdap, DTP, DTaP vs.) erişkin ve çocuklar için ayrı miktar toksoid içeren aşılar da mevcuttur. Bu aşılar toksoid aşı oldukları için erişkin tiplerinin gebelikte kullanılmasında bir sakınca yoktur. Tdap için en ideal zamanlama, bebeğe plasentadan geçecek maksimum antikor miktarını sağlamak amacıyla 27- 36. haftalar arası dönemdir.

2.İnaktif İnfluenza (Grip) Aşısı; İnfluenza virüslerinin neden olduğu bir hastalık olup, genellikle burun akıntısı, boğaz ağrısı, öksürük, eklem ve kas ağrıları, ateş gibi semptomlarla seyretmektedir.

İnfluenza aşısı her sene yeniden hazırlanan bir aşıdır. Bir önceki yıl en çok görülen influenza suşları göz önüne alınarak, o yıl için görülme olasılığı en yüksek olan suşlar belirlenir ve bu virüsleri içeren inaktif (ölü), virüs aşısı olarak hazırlanır. Bu nedenle de influenza açısından riskli gruptaki tüm bireylere (yaşlılar, gebeler, küçük yaştaki çocuklar, kronik hastalığı olanlar, bulaştırıcılık riski yüksek olan kişiler, sağlık çalışanları vs.) her yıl yeniden ve influenzanın sık görüldüğü dönem öncesinde yapılması gerekmektedir. Aşı, tek doz intramüsküler olarak uygulanmaktadır. İnaktif influenza aşısı ölü aşı olduğu için gebelikte yapılması uygun aşılar arasındadır.

• Gebelikte Kullanımı Kontrendike Aşılar

1.Canlı-Attenüe İnfluenza Aşısı; Gebelikte canlı aşılar kullanılmaması gerektiğinden, canlı attenüe influenza aşısının gebelikte kullanımı uygun değildir.

2.Kızamık Kabakulak Kızamıkçık Aşısı-MMR ve Kızamık İmmunglobulini; Kızamıkçık, gebelikte geçirildiği taktirde fetüste nörolojik ve fiziksel olarak ciddi multiple anomalilere sebep olabilen ve erken doğum ya da düşüklerle sonuçlanabilen bir enfeksiyondur. İlk trimesterda oluşan kabakulak enfeksiyonunun abortuslara neden olduğu bilinmektedir. Bu üç enfeksiyon da gebelikte geçirildiğinde yenidoğanda enfeksiyonlara neden olmaktadır. Gebelikte ve yenidoğan döneminde ciddi enfeksiyonlar yapabilen bu hastalıklara karşı üretilen aşı olan MMR, canlı aşı olduğundan gebelikte yapılması kontrendikedir. Gebelere veya gebe kalmayı planlayanlara MMR aşısı yapılmaması gerektiğini ve eğer yapılırsa 28 gün gebelikten korunulması gerektiğini belirtilmelidir. Emzirme döneminde MMR aşısı yapılabilmektedir. Gebelikte MMR yapılamamakla birlikte kızamık için hazırlanmış immunglobulin preperatları mevcuttur ve virüse maruz kalındığı taktirde 6 gün içinde immunglobulinle proflaksi yapılması gerekmektedir.

3.Su Çiçeği (Varisella) Aşısı; Suçiçeği gebelikte geçirildiğinde fetüste birçok anomaliyle seyreden konjenital varisella sendromuna, doğuma yakın dönemde geçirildi taktirde ise yenidoğanda neonatal varisella sendromuna neden olmaktadır. Suçiçeği aşısı da canlı aşı olduğundan tıpkı MMR gibi gebelikte yapılması kontrendikedir. Emzirme döneminde suçiçeği aşısı yapılmasının herhangi bir zararı gösterilememiştir.

4.Tüberküloz Aşısı -BCG; Tüberküloz aşısı canlı aşı olduğundan, gebelikte kullanımı kontrendikedir.

• Gebelikte Kullanımı Özel Durumlarla Sınırlandırılmış Aşılar

1.Hepatit A Aşısı (HAV aşısı) ve Hepatit A İmmunglobulini (HAIG); Hepatit A virüsü fekal oral yolla bulaşan bir virüs olup; hafif düzeyde veya subklinik hepatitten, şiddetli akut hepatite kadar değişen yelpazede enfeksiyonlara neden olabilmektedir. Hepatit A aşısı, inaktif virüs aşısıdır. Gebelikte anne veya fetüste olumsuz herhangi bir etkisi olup olmadığı henüz kanıtlanamamıştır. Ancak inaktif aşı olduğundan, teorik olarak aşının uygulamasının düşük risk oluşturacağı düşünülebilir. CDC ve ACIP gebelikte rutin olarak HAV aşısı önermesede; kar zarar hesabı yapılarak, gebenin yüksek risk altında olduğu düşünülüyorsa, aşılama yapılabilir. Eğer gebe hepatit A virüsüyle karşılaşılırsa hepatit A immunglobulin de intramüsküler olarak iki hafta içinde yapılmalıdır.

2.Hepatit B Aşısı (HBV Aşısı) ve Hepatit B İmmunglobulini (HBIG): Hepatit B virüsü enfekte vücut sıvıları, kan ve kan ürünleri ile bulaşan ve akut yada kronik hepatit, siroz, hepatik ensefalopati, karaciğer yetmezliği gibi ciddi komplikasyonlara neden olabilen bir hastalıktır. Anneden bebeğe geçen enfeksiyon bebekte de neonatal hepatitlere neden olarak yenidoğanı da tehdit etmektedir ve neonatal hepatitler yüksek oranda kronik hepatite dönüşmektedir. Hepatit B aşısı, hepatit B virüsü (HBV) yüzey antijenini içeren rekombinant aşıdır. 0-1-6. aylarda toplam üç doz olmak üzere, deltoid bölgeden intramüsküler olarak uygulanmaktadır. Anne ve fetüse herhangi bir olumsuz etkisi gösterilememiştir ve gebelik, aşı için bir kontrendikasyon değildir. HBsAg pozitif olan gebelerin aşılanmasına gerek yoktur. Ancak bu annelerden doğan bebeklere mümkünse doğumdan hemen sonra (en fazla yedi gün içinde) rutin yapılan HBV aşısının yanında immunglobulin (HBIG) de yapılmalıdır.

• Yeterli Bilgi Olmadığı İçin Gebelikte Önerilmeyen Aşılar

1.Human Papillomavirüs Aşısı-HPV Aşısı; Human papilloma virüs, servikal kanserlerle yakın ilişkisi olduğu bilinen bir virüstür. Etkene karşı üretilen HPV aşısının gebelikte kullanımı ile ilgili yeterli veri bulunmamaktadır. Bu nedenle de CDC gebelikte HPV kullanımını önermemektedir.

• Kaynakça

1. Robinson, D.P. and Klein, S.L., (2012). Pregnancy and Pregnancy-Associated Hormones Alter Immune Responses and Disease Pathogenesis. Hormones And Behavior, 62(3):263-271.
2. Chu, H.Y. and Englund, J.A., (2017). Maternal immunization. Birth defects research, 109(5):379-386.
3. Barss, V. and Weller, P.F., (2015). Immunizations during Pregnancy. Uptodate.
4. DeSesso, J.M., et al., (2012). The Placenta, Transfer of Immunoglobulins, and Safety Assessment of Biopharmaceuticals in Pregnancy. Critical reviews in toxicology, 42(3): 185-210.
5. Beyazova, U. and Aktaş, F., (2007). Çocukluk Çağı Aşılamaları Ve Erişkin Bağışıklaması Chıldhood Vacinatıon and Adult Immunıtation. Gazi Medical Journal, 18(2). 9. Guidelines for vaccinating pregnant women. Updated March.

Esra Enç 

Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi Ebelik Bölümü

2. Sınıf Temsilcisi