Yapay zeka, kendi içerisinde birtakım verileri sınıflandırabilen, çoğaltabilen; gelişen ve değişen teknoloji ile modern makineler tarafından görüntülenmesi mümkün olan bir zeka çeşididir. Ya da başka bir tanımla doğal zekayı taklit etme girişimlerinin bir sonucudur. Günümüzde yapay zeka ile yapılan çalışmaların birçoğu insanın düşünce yapısını oluşturmaya ve olaylar karşısında vereceği seçimlerin tahminine yönelik çalışmaları içerir.Bu durum makinelerin deneyimlerden yeni bilgiler öğrenmesini, yeni süreçlere daha kolay adapte olabilmesini, insanı anlama ve empati yetisinin zaman içerisinde artmasının temelini oluşturur. Bugüne kadar bildiğimiz çoğu yapay zeka örneği; satranç turnuvaları yapabilen bilgisayarlardan tutun, sosyal medyada yeni arkadaş tavsiyelerinde bulunabilen, ekonomik öngörüleri tahmin edebilen ve kendi kendine giden arabalara kadar uzanmaktadır. Bu durum insan beyni ile cihazlar arasındaki ilişkiyi kaçınılmaz bir hale getirmiştir. Özellikle de insana benzeyen robotlarla, yapay zeka sinir çalışmaları gittikçe hızlanmıştır. Ancak yapay zeka üzerine yapılan çalışmalarda insanın elektromekanik bir türünün oluşturulmasından ziyade yapay zekanın insanlığa faydalı olmayı amaçlayan yaklaşımlar yaratmasının daha doğru olduğu düşünülmektedir. Sonuçta yapay zeka insanoğlunun zekasının bir ürünü olmakla birlikte aynı zamanda ‘‘makineler düşünebilir mi’’? sorusunun da bir cevabıdır.
Yapay zeka günlük hayatımızın birçok alanında yer almaktadır bu alanların bazıları sırasıyla; savunma sanayi, e- ticaret, robot uygulamaları, sesli asistanlar (Google asistan, Siri), dil çevirileri Vb. alanlardır. Ayrıca yapay zeka sağlık alanında oldukça başarılı çalışmalarda da yer almaktadır. Tanı süreçlerinin kısalması, ilaç geliştirme, hastanın gözlem süreci, tedavi yöntemi gibi durumlarda yapay zeka programları uygulanmaktadır. Sağlık sektöründeki çalışmalardan biri de bireye özgü optimal beslenme programının yapay zeka tarafından hazırlanmasıdır. Yapılan bu çalışmada oluşturulan beslenme planının yapay zeka tarafından bireyin fiziksel, fizyolojik, sosyolojik ve biyolojik yönleri dikkatli bir şekilde ele alınarak oluşturulmuştur. Başka bir çalışma da bireylere özgü oluşturulan beslenme programlarının besin öğeleri ve içeriğinin yapay zeka tarafından belirlenebileceği gözlemlenmiştir. Yapay zeka bu şekilde bireylerin sağlık durumlarını gözden geçirerek besin seçimleri hakkında kısmi tahminlerde bulunabilmektedir. Yapay zeka ve beslenme arasındaki bu durum kişiselleştirilmiş beslenme çağı olarak adlandırdığımız süreci ortaya koymuştur.
En basit haliyle bile günümüzde Android ve iOS işletim sistemlerine sahip telefon, tablet Vb. araçlara yükleyebileceğiniz uygulamalarla hangi besinleri tüketebileceğimize dair tavsiyelerde bulunan çeşitli uygulamalarla sağlığınıza yön vermek mümkün hale gelmiştir. Bu uygulamaların bazılarında hastalığınızın türüne yönelik beslenme programına dahi sahip olabilirsiniz. Çünkü olanı çözme ve anlama yarışı içerisinde yapay zeka biz insanlardan çok daha analitik düşünebilme ve sınıflandırabilme yetisine sahiptir. Bu nedenle daha öncesinde uygulama içerisinde bulunan hastalıklara uygun beslenme programlarının kıyaslamasını kendi içerisinde yapıp size en uygun olanını sunmuştur. Yani aslında elinde bulunan çoğunluğun bir genel ortalamasını sunar bu sayede adımları kolaylıkla tahmin edebilir. Yapay zeka sizlere bu şekilde birçok örnek beslenme programı sunabilmektedir. Zaman içerisinde kullanımının yaygınlaşabileceği öngörülen beslenme alanındaki bir diğer çalışma ise bir yemeğin içerisinde hangi besinlerin kullanıldığını, hangi yöntemle pişirildiğini, porsiyon miktarının karbonhidrat, protein ve yağ içeriğinin detaylı bir şekilde hesaplanabildiği ve kullanıcılara sunulabilen yapay zeka temelli diyet asistanlarıdır. Böylelikle yapay zeka diyetisyenlere diyet asistanlığını kolaylıkla yapabilir. Yapay zekanın beslenme ve diyet alanındaki en büyük faydası, sürecinin kontrolü için bireylere destek olması olacaktır. Ayrıca toplu beslenme hizmeti verilen kurumlarda menü planlamasında da yapay zekanın avantajlarından faydalanılabilinir.
Bu süreçte yapay zekanın etkileşim içerisinde olduğu çoğu alanda örebileceğimiz ancak sağlık alanında daha büyük sorunlara yol açabilecek durumlarla karşılaşılabilir En temel sorunların başında ön yargı gelmektedir. Yapay zekanın kararları, işlenen verilerin doğrudan bir kopyası olması nedeniyle elde ettiği verilerin hasta ve danışanların popülasyonunu, demografisini doğru bir şekilde temsil etmesi gerekir. Yapay zeka için çoğunluk referanstır. Bu nedenle, azınlıklar hakkında doğru seçimlerde ve tercihlerde bulunamayabilir bunun başlıca sebebi ulaşılabilen verilerin oldukça sınırlı oluşudur. Beslenme açısından özel beslenmesi gereken gruplar için dezavantaj yaratabilir.
Sonuç olarak bireylere zaman, ekonomi ve emek tasarrufu sağlaması yapay zekanın avantajlarındandır. Yapay zekanın tıbbi bir hata yapması sonucunda sorumluluğun kime ya da kimlere yükleneceğinin konusunun belirsizliği ise bir dezavantajdır. Klasik muayene ve tedavi yöntemlerinden doktorları, sağlık çalışanlarını ve hastaları uzaklaştırabilecek olması ise başka bir kötü yönüdür. Gelecek yapay zekayı zaman içerisinde daha da etkin kılacaktır. Yapay zekanın yardımıyla geliştirilen ya da geliştirilecek olan uygulamaların amacının, bizlerin yerini almak değil, bizlerin iş yükünün hafifletilmesine uygun politikalarla ve çalışmalarla desteklenmesi gerektiğine inanıyorum. İnsanoğlunun dünyanın yürütücüsü olduğu bu sistemde sistemin tamamının yapay zekaya bırakılması doğru değildir.
Nuray Şevval Doğan
Akdeniz Üniversitesi Beslenme ve Diyetetik 2. Sınıf
Linkedln: https://www.linkedin.com/mwlite/in/nuray-%C5%9Fevval-do%C4%9Fan-7a3145259
