Gluten Nedir? Glutensiz Beslenme Nedir? Glutensiz Beslenme Herkes İçin Gerekli midir?

Gluten Nedir? Glutensiz Beslenme Nedir? Glutensiz Beslenme Herkes İçin Gerekli midir?

Son yıllarda, glutensiz beslenme hem sağlık hem de beslenme dünyasında popüler bir konu haline geldi. Birçok kişi gluteni tamamen hayatından çıkarmaya yönelirken, bu trendin ardındaki bilimsel gerçekler ve glutensiz beslenmenin kimin için gerekli olduğu sorusu önem kazandı. Bu yazıda, glutenin ne olduğunu, glutensiz beslenmenin detaylarını ve herkes için gerekli olup olmadığını ele alacağız.

Gluten Nedir?

Gluten, buğday, arpa ve çavdar gibi tahıllarda bulunan bir protein grubudur. Gluteni özellikle ekmek gibi hamur işlerinde duyuyoruz, çünkü gluten, hamurun elastik yapısını oluşturarak kabarmasını sağlar ve ona dokusal özellikler kazandırır (Fasano & Catassi, 2012). Bununla birlikte, gluten sadece ekmekte değil; makarnadan soslara, şekerlemelere kadar birçok işlenmiş gıdada bulunabilir.

Glutensiz Beslenme Nedir?

Glutensiz beslenme, gluten içeren tahılları ve bu tahılların kullanıldığı gıdaları diyetten çıkarmayı ifade eder. Bu diyet genellikle çölyak hastalığı, gluten intoleransı ya da buğday alerjisi gibi durumlar nedeniyle uygulanır (Sapone et al., 2012). Glutensiz beslenmede buğday, arpa ve çavdar gibi tahılların yerine pirinç, mısır, karabuğday, kinoa gibi glutensiz alternatifler tercih edilir.

Glutensiz Beslenme Herkes İçin Gerekli midir?

Glutensiz beslenmenin, özellikle çölyak hastaları ve gluten intoleransı olan bireyler için yaşam kurtarıcı olduğu bir gerçektir. Çölyak hastalığı, glutenin tüketilmesiyle ince bağırsakta ciddi iltihaplanmalara ve besin emilim bozukluklarına neden olan otoimmün bir hastalıktır (Mayo Clinic, 2023). Bunun yanında, çölyak olmayan gluten duyarlılığı olan bireyler de gluteni tükettiklerinde karın ağrısı, şişkinlik ve yorgunluk gibi semptomlar yaşar.

Ancak glutensiz beslenmenin herkes için gerekli olduğu söylenemez. Glutenin tolere edilebildiği bireyler için glutensiz beslenme bilimsel olarak sağlığı öne çıkaran bir fark yaratmaz (Beyond Celiac, 2023). Hatta gereksiz yere glütensiz beslenme, tam tahıllardan alınan lif ve vitaminlerin eksikliğine yol açabilir.

Glutensiz Beslenmenin Avantajları ve Dezavantajları

Avantajları:

• Çölyak Hastaları İçin Hayati Önem: Glutensiz diyet, çölyak hastalarının bağırsak sağlığını koruması ve hayat kalitesini artırması açısından gereklidir. Çölyak hastaları ve gluten intoleransı olan bireyler için semptomları azaltır.
• Sindirim Sorunlarını Azaltabilir: Gluten intoleransı olan bireylerde şişkinlik, gaz ve karın ağrısı gibi belirtilerin hafiflemesini sağlar.
• Enerji Seviyesini Yükseltebilir: Gluten hassasiyeti olan kişilerde, gluteni hayatlarından çıkarmak enerji seviyelerini artırabilir.

• Alternatif tahılların keşfi sayesinde farklı tatlar deneyimleme fırsatı sunar.

Dezavantajları:

• Glutensiz ürünlerin maliyeti genellikle daha yüksektir.
• Lif, demir ve B vitamini gibi besin öğelerinin yetersiz alımına neden olabilir.

Glutensiz Beslenme Trendinin Yaygınlaşma Nedenleri

Son yıllarda glutensiz beslenmenin popülerlik kazanmasının ardında bazı yanlış anlamalar ve pazarlama stratejileri yatmaktadır. Örneğin, glutensiz ürünlerin daha sağlıklı veya kilo vermeye yardımcı olduğu algısı yaygındır. Ancak bu algı her zaman doğru değildir ve bireylerin uzman görüşü almadan bu tür diyetlere yönelmesi önerilmez.

Sonuç

Glutensiz beslenme, çölyak hastalığı, gluten intoleransı  veya buğday alerjisi gibi durumları olan kişiler için zorunlu bir diyet şeklidir. Ancak gluteni tolere edebilen bireylerin gereksiz yere glutensiz diyete geçmesi çoğu zaman sağlıklarına ek bir fayda sağlamayabilir hatta ileri vadede sağlık sorunlarına sebebiyet verebilir. Bu nedenle beslenme alışkanlıklarınızı değiştirmeden önce bir beslenme uzmanına ya da doktora danışmanız önerilir.

Kaynakça

1. Fasano, A., & Catassi, C. (2012). Gluten Intolerance and Celiac Disease: A Review. The New England Journal of Medicine.
2. Sapone, A., et al. (2012). Spectrum of gluten-related disorders: consensus on new nomenclature and classification. BMC Medicine.
3. Mayo Clinic. (2023). Celiac disease. https://www.mayoclinic.org
4. Beyond Celiac. (2023). What is Gluten? https://www.beyondceliac.org
5. BALÇIK, Pınar Yalçın (2016), Hacettepe Üniversitesi Hastaneleri’nde Bireysel Performans Değerlendirme Süreci, Hacettepe Sağlık İdaresi Dergisi,19 (1), 87-99.
6. National Institute of Diabetes and Digestive and Kidney Diseases (NIDDK). (2022). Celiac Disease.
7. Harvard T.H. Chan School of Public Health. (2021). Gluten: Friend or Foe?
8. PubMed, Gluten-Free Diet and Nutritional Deficiencies (2020).

Büşra Çetin

Selçuk Üniversitesi Beslenme ve Diyetetik Bölümü

4. Sınıf Temsilcisi