HEMŞİRELİKTE LİDERLİK
Hemşirelik, kendine özgü alanı ve uygulamaları olan, araştıran, sorgulayan, plan yapan, karar veren ve uygulayan bir meslektir. Hemşireler sağlık alanındaki konumları ve sorumlulukları nedeni ile toplumda çeşitli grupları yönlendirme ile yükümlüdürler. Klinik yönetimi, hasta bireyin bakımı, iletişim ve eğitim aktiviteleri bu yükümlülüklerden bazılarıdır. Görev ve sorumlulukları gereği grupları doğru hedeflere, doğru bir biçimde yönlendirebilmeleri de hemşirelerin liderlik davranışları ile ilişkilidir. Hemşirelik mesleğinin gelişmesinde, hemşirelikte yaşanan sorunların saptanmasında, neler yapılabileceğinin belirlenmesinde, eğitim ve hizmet alanında düzenlemelerin yapılmasında, değişimlere uyum sağlanmasında hemşire liderlere ihtiyaç vardır.
Lider Nedir?
Lider ya da önder, bulunduğu çevreye yarar sağlayan, süregelen gelenekte köklü değişiklikler yapan ve çevreyi yönetmek için sorumluluğu; sezgi, zeka ve bilgiye dayalı karar ve uygulamalarla taşıyan kişiye denir. Eider; elindeki gücü kullanabilme kapasitesine bağlı olarak, çevresini etkileyen kişidir. Gerektiğinde aldığı zor kararların ve sonuçlarının ardında durmasını bilir.
Lider kelimesinin ortaya çıkışı 1300’lere kadar uzanmakla birlikte “liderlik” kavramı ancak 19. yüzyılın başlarında ilk olarak İngiliz parlamentosunun kontrolünü ve ve politik etkisini konu alan yazılarda kullanılmaya başlamıştır.
Liderlik, liderin yaptığı şeylerle ilgili bir süreçtir. Lider ise başkalarını belirli bir amaç doğrultusunda davranmaya sevk eden, onlara ilham veren ve etkileyen, o kişilerin kendisini isteyerek izlemelerini sağlayan kişidir.
Liderliğin oluşması için liderin resmi yetkilerle donatılması şart değildir. Hiçbir resmi yetkisi olmadığı halde, büyük bir grubu etkileyerek belli davranışlara sevk eden liderler olabileceği gibi, bunun tersi olarak çok geniş formal yetkilere sahip olduğu halde bunları kullanmayan, dolayısıyla başında bulunduğu grubu etkileyemeyen yöneticiler de olabilir.
Liderin Özellikleri
- İzleyenle iyi iletişim kurar.
- İzleyeni motive eder.
- İzleyenlerini iyi tanır, onlara uygun görevler verir.
- Kendisi iyi motive olmuştur.
- İzleyenlerden daha yüksek bilişsel güce sahiptir.
Hemşirelik ve Liderlik
Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ) ve Uluslararası Hemşireler Birliği (ICN) liderlik rolünün hemşirelik hizmetlerinin tüm kademelerinde var olması gerektiğine inanarak, hemşirelerin politika oluşturmada ve her düzeydeki yönetim rollerinde güçlendirilmelerinin ve etkili birer lider olmalarının sağlanması gerektiğini belirtmekte, sağlıklı bir işyeri ortamı için de liderliğin gerekli olduğunu vurgulamaktadır.
Hemşirelikte liderlikle ilgili yöneticilerle yapılan çalışmalar, daha çok genel liderlik davranışları ile ilgilidir ve onların işe yönelik liderlik davranışı sergilediklerini göstermiştir.
Hemşirelerin yöneticilik işlevlerini yerine getirirken özellikle liderlik davranışlarını kullanması beklenen servis sorumlu hemşireleri ve servis hemşirelerinin liderlikle ilgili görüşlerinin belirlenmesi ile, hemşirelikte liderlikle ilgili bilimsel birikime ve hemşirelerin liderlik becerilerinin geliştirilmesine yönelik stratejilerinin oluşturulmasına katkı sağlar.
Sağlık sisteminde değişim hızlı olmaktadır. Hemşireliğin bu değişime ayak uydurabilmesi için de etkin liderlere ve liderlik ruhunu, tavrını benimsemiş yönetici hemşirelere ihtiyacı vardır. Hemşireler sahip oldukları dönüştürücü, bütünleştirici, savunucu, iyileştirici, katılımcı ve problem çözücü güçlerini kullanarak hemşirelik mesleğini geleceğe taşımak adına yöneticilik ve liderlik davranışlarını öğrenip geliştirmeli ve gelecek nesillere aktararak lider hemşireler yetiştirilmesini sağlamalıdırlar.
Hemşire Liderin Özellikleri
- Hemşireliği isteyerek seçmiş olmak ve halen hemşireliğe ilgi duymak,
- İnsanlara karşı ilgili ve hoşgörülü olmak,
- Liderlik kapasitesini taşımak ve bunu geliştirmeye istekli olmak,
- Ani durumlarda isabetli ve cesaretli kararlar verebilmek,
- Duygusallıktan uzak, paniğe kapılmadan, nesnel karar verebilmek,
- İnsanlara ve toplum olaylarına karşı duyarlı olmak,
- Kıvrak ve yapıcı bir zekaya sahip olmak,
- Yenilikleri izlemek, yeniliklere inanmak, değişikleri sağlamak,
- İnsan davranışlarını isabetli değerlendirmek,
- Zamanı iyi kullanmak,
- Ruh beden sağlığına özen göstermek,
- Hemşirelik kuruluşlarının gelişmesine katkıda bulunmak,
Dünyada ve Türkiye’de Hemşire Liderler
- Florence Nightingale
Florence Nightingale, İngiliz sosyal reformcu, istatistikçi ve hemşire. Modern hemşireliğin kurucusudur. Kırım Savaşı sırasında eğitim alan hemşirelerin yöneticisi olarak öne çıkmış, savaşta yaralanan askerlerin tedavi ve bakımlarını yapmıştır. Hemşireliğe son derece olumlu bir itibar kazandırmış ve Viktorya kültüründe bir ikon olmuştur. Özellikle gece gündüz demeden yaralı askerlere baktığı için kendisine “Lambalı Kadın” denmiştir.
- Safiye Hüseyin Elbi
Türkiye’de modern hemşireliğin gelişmesine katkısı olmuş bir meslek kadınıdır. Balkan Savaşı ve I. Dünya Savaşı’nda gönüllü hemşirelik yaptı. Türkiye’de Cumhuriyetin ilanından sonra da pek çok hayır kurumunda ve dernekte görev aldı. Kadınların sosyal hayata katılması için çalışmalarda bulundu. 1925’te İstanbul’da kurulan Kızılay Hemşire Okulu’nda idareci ve öğretmen olarak görev yaptı.
- Virginia Henderson
Hemşirelik eğitimi vermiştir. “Modern Hemşireliğin Nightingale’i” olarak anılan Henderson, iyi bir yazar ve araştırmacı olmuştur. Yapılan araştırmaların hemşirelikte eğitim süreci ve mesleğe odaklanarak yapıldığını, uygulamalar ve sonuçlarından yeterince bahsedilmediği söylemiştir. Her iki alanın önemini vurgulamıştır.
- Joyce Travelbee
Travelbee’ye göre hemşireliğin doğasında değiştirme vardır ve değişiklik bireyin ailenin ve toplumun sağlığı ve mutlu olmasını amaçlar.
Bu yazımda sizlere lider kimdir, özellikleri nelerdir ve hemşirelikte liderlikten bahsetmeye çalıştım. Umarım başka konularda sizlerle tekrardan görüşme fırsatım olur. Tekrardan yazı yazana dek görüşmek üzere… İyi okumalar dilerim, sevgiyle kalın.
KAYNAKÇA
- Arslan, B. (2015). “Hastane Yönetiminde Liderlik ve İş Doyumu”. Beykent Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, İstanbul.
- Genç, N. (2005). “Yönetim ve Organizasyon” (2.Baskı ). Ankara: Seçkin Yayıncılık.
- Eren, E. (2003). “Yönetim ve Organizasyon (Çağdaş ve Küresel Yaklaşımlar)” (5.Baskı). İstanbul: Beta Basım Yayım Dağıtım A.Ş.
- Newstrom, J.W. Davis, K. (1997). “Organizational Behavior at Work” (10thEdition). Boston: McGraw Hill
Hanne Kılavuz
İzmir Katip Çelebi Üniversitesi Hemşirelik Bölümü 2. sınıf
