Herkes Prezervansız İlaçlı Tedaviyi Hak Eder
Merhaba sevgili okurlar,
Ben eczacılık öğrencisi Emirhan. Öncelikle, değerli vaktinizi ayırıp blog yazımı okuduğunuz için teşekkür ederim. O halde, konumuza başlayalım.
Size bir soru sormak istiyorum:
Hiç düşündünüz mü, bir ilaç nasıl oluyor da aylarca, hatta yıllarca bozulmadan raflarda kalabiliyor?
Bu sorunun cevabı, ilaçlara eklenen prezervanlar (koruyucu maddeler) ile ilgilidir. Peki, bu maddeler gerçekten masum mu? Prezervanlı ve prezervansız ilaçlar arasındaki farklar nelerdir? Sağlığımız üzerindeki etkileri neler olabilir?
Bu soruların yanıtlarını birlikte keşfedelim.
Prezervanlı ve Prezervansız İlaçlar
Prezervanlı İlaç Nedir?
Mikrobiyal kontaminasyonu önlemek, raf ömrünü uzatmak ve ilacın stabilitesini korumak amacıyla koruyucu maddeler (prezervanlar) içeren ilaçlardır.
Ancak bazı prezervanlar, uzun süreli kullanımda sağlık üzerinde olumsuz etkilere yol açabilir. Örneğin; glokom (göz tansiyonu) hastalarının uzun yıllar boyunca çoklu ilaç kullanması gerektiğinde, prezervanlar göz dokusunda tahrişe ve diğer yan etkilere neden olabilir.
Prezervanlı ilaçlar, deterjanlar ve okside edici ajanlar olmak üzere ikiye ayrılır:
1.Deterjan Prezervanlar
- BAK (Benzalkonyum Klorür):
BAK, katyonik bir deterjandır ve bakterilerin hücre duvarındaki lipid yapıyı bozarak ölümlerine yol açar. Ve Dünya’da en çok kullanılan prezervandır. Bu kadar çok kullanılmasının sebebi: prezervan olarak çok etkili, korneada yarattığı hasarla kornea penetrasyonuna kötü olan aktif maddelerin ön kamaraya geçişini arttırması nedeniyle ilaç endüstrisinde uzun yıllardan beri kullanılmıştır ve kullanılmaya devam etmektedir.
BAK’ın trabeküler sisteme verdiği zararı Christophe Baudouin teorisiyle şöyle açıklıyor:
Oküler hipertansiyon tedavisi çalışmasında (OHTS) ilaç verilmeyen oküler hipertansiflerin GİB’lerinin (göz iç basınçlarının) yıllar içinde aynı kalırken, BAK içeren tedavi verilen gruptaki hastaların GİB’lerinin progresif olarak arttığını ve sürekli yeni ilaç eklenmesi gerektiğini göstermektedir.
- Polikuad:
BAK’tan yola çıkılarak geliştirilen bir deterjan prezervandır. Kontakt lens solüsyonlarında, göz yaşı damlalarında ve bazı glokom ilaçlarında kullanılır. BAK’tan farkı: bakteriyel hücre duvarı tarafından çekilmesine karşın kornea epitel hücreleri tarafında itilmesidir.
2.Okside Edici Ajanlar
- Purit:
Okside edici bir ajan olan purit, stabilize oksikloro kompleksidir. Deterjan prezervanların aksine daha az toksik etkisi vardır. Purit kimyasal olarak klorindioksit, klorit ve klorat karışımından oluşur.
Prezervanlı İlaçların Avantajları:
- Raf ömrünü uzatır.
- Bakteri ve mantar üremesini engeller.
- Açıldıktan sonra uzun süre stabil kalır.
Prezervanlı İlaçların Dezavantajları:
- Alerjik reaksiyonlara sebep olabilir.
- Göz damlaları gibi bazı formlarda toksik etki riski taşır.
- Uzun süreli kullanımı bazı hastalarda yan etkilere yol açabilir.
Prezervansız İlaç Nedir?
İçeriğinde koruyucu madde bulunmayan ilaçlardır. Daha çok göz damlaları, burun spreyleri ve şuruplar gibi formlarda tercih edilir. İlk olarak göz kuruluğu tedavisinde tek kullanımlık damlalarda geliştirilmiştir.
Prezervansız İlaçların Avantajları:
- Hassas dokulara zarar vermez.
- Alerji ve tahriş riskini azaltır.
- Uzun süreli tedavilerde daha güvenlidir.
Prezervansız İlaçların Dezavantajları:
- Tek dozluk formlar daha pahalıdır.
- Bazı çok dozlu formüller özel filtre sistemlerine ihtiyaç duyar.
- Hekimlerin hala çoğunlukla prezervanlı ilaçları reçete etmesi nedeniyle yaygın olarak tercih edilmemektedir.
Prezervansız İlaçlar Kimler İçin Daha Önemlidir?
Prezervansız ilaçlar özellikle şu gruplar için büyük önem taşır:
- Glokom hastaları (özellikle Açık Açılı Glokom)
- Alerjiye yatkın bireyler
- Bebekler ve yaşlılar
- Uzun süreli ilaç kullanan hastalar
Bu gruplardaki kişilerin, prezervansız ilaçları tercih etmeleri sağlıkları açısından daha güvenli olabilir.
Sonuç
Günümüzde gıdalarda olduğu gibi ilaçlarda da koruyucu maddeler bulunmaktadır. Ancak, ilaç endüstrisi ne yazık ki çoğu zaman kâr odaklı hareket etmektedir. Üstelik, bazı hekimler de prezervanlı ilaçları reçete etmekte ısrarcı olabilmektedirler.
Bu nedenle, ilaç kullanımı konusunda bilinçli olmak, alternatifleri sorgulamak ve sağlık açısından en güvenli seçeneği tercih etmek her zamankinden daha önemli hale gelmiştir.
Herkes prezervansız ilaçlı tedaviyi hak eder!
KAYNAKÇA
- Prof. Dr. Ahmet Akman (2019), Biz Bu Gözü Prezervanlasak mı Prezervanlamasak mı, Glokom Dergisi, 6-11 https://todnet.org/glokom/data/files/glokom3-9-8-2019.pdf
- Devlet Tıp Fakültesi ve Hastanesi, Oftalmoloji Anabilim Dalı, Sektör 32B, Chandigarh, Hindistan(2020) BAK İçeren ve BAK İçermeyen Travoprost https://oftalmoloji.org/tr/makaleler/hintli-glokom-hastalarinda-okuler-yuzey-hastaligi-ve-yasam-kalitesinin-korelasyonu-bak-iceren-ve-bak-icermeyen-travoprost/doi/tjo.galenos.2019.29000
- Prof. Dr. Banu Bozkurt, Selçuk Üniversitesi Tıp Fakültesi,
Göz Hastalıkları AD, Kuru Gözlü Hastada Glokom Tedavisi Nasıl Yapılmalı? https://www.todnet.org/glokom/kuru-gozlu.htm - Dr. Gizem Sayar Bilgin(2021), Glokom Hastalarının Sosyodemografik Özellikleri ve Glokomda Yaşam Kalitesi, Uzmanlık Tezi, 28-34 https://nek.istanbul.edu.tr/ekos/TEZ/61715.pdf
- https://chatgpt.com/share/67b070b5-0da0-8010-8775-c73a4bb7d8c5
Emirhan Murat Karahan
Erzincan Binali Yıldırım Üniversitesi Eczacılık Bölümü
2. Sınıf Temsilcisi
Eczacılık Departmanı Blog Yazarları Yöneticisi
