Hidrosefali, beyinde hasara neden olan sıvı (beyin-omurilik sıvısı) birikmesidir. Beyin ve omurilikte bulunan beyin-omurilik sıvısı (BOS), beyin ve omuriliği sarsıntılara karşı korur.
Ayrıca BOS, kan-beyin bariyeri denilen bir mekanizma ile kandaki zararlı maddelerin beyin ve omuriliğe geçmesini engeller. BOS yapımı ve emilimi süreklidir. Emilen sıvı toplardamarlar aracılığı ile sistemik dolaşıma geçer.
Kafatası içindeki BOS yapımı ve emilimi arasında denge bozulur, sıvı yeterince emilemezse “hidrosefali” gelişir. Çocuklarda ya BOS yapımındaki artışa ya BOS’un yeterince emilmemesine ya da BOS’un izlediği yoldaki tıkanıklığa bağlı olarak hidrosefali gelişir. Kafa içinde aşırı sıvı artışından dolayı kafa içi basınç artışı sendromu (KİBAS) ortaya çıkar.
HİDROSEFALİNİN BELİRTİLERİ
Doğumu takip eden ilk iki ayda;
- baş aşırı büyür,
- kafa derisi incelir,
- damarlar belirginleşir,
- kusma, gözlerin aşağıya kayması, havale görülür.
Daha sonra bu belirtilere görme, duyu ve hareket bozuklukları eklenir.
Beyin sapı tutulursa solunum ve yutma zorluğu gibi hayati bulgular ortaya çıkabilir.
HİDROSEFALİNİN ETKİLERİ
Hidrosefali çeşitli özelliklere sahiptir;
Eğer bebek Hidrosefali ile doğarsa,
- Fiziksel özellikleri ayırt edici olabilir.
- Alışılmadık derecede büyük bir kafaya,
- Başının üstünde şişkin bir yumuşak noktaya sahip olabilir.
- Gözleri aşağı bakıyor olabilir
- Bebeğin kasları sert ve spazmlara eğilimli olabilir.
Hidrosefali doğumdan sonra ortaya çıkarsa;
- boyun ağrısı,
- halsizlik,
- uyuşukluk,
- kafa karışıklığı,
- yürüme güçlüğü ve idrar kaçırmaya neden olabilir.
Hidrosefali çocuğun;
- Fiziksel gelişimini
- Gelişim olarak dönüm noktalarına ulaşma becerisini
- Denge ve koordinasyonunu
- Hareketliliğini
- Yürüme yeteneğini etkiler.
Hidrosefali Tanı Yöntemleri
Ana rahminde yapılan ultrason görüntülüme ile hidrosefali tespit edilebilir. Doğumdan sonra düzenli olarak kafa çevresi ölçümleri yapılmalıdır.
Ön bıngıldak (fontanel) kapanmadan ultrason, kapandıktan sonra BT veya MR ile tanı konabilir.
Edinsel hidrosefali doğum sırasında veya sonrasında gelişir; buna yaralanma veya menenjit gibi hastalıklar neden olabilir.
Biriken sıvı ;
- baş ağrısı,
- mide bulantısı,
- bulanık görme ve yürümede zorluğa neden olabilir.
Hidrosefalinin Cerrahi Tedavisi
Kafa içinde aşırı artan sıvı, şant (tüp boru) konarak vücut içindeki başka bir bölgeye aktarılır ve böylece basınç ve sıvı birikimi engellenir. Beyin-omurilik sıvısının biriktiği odacıklara yerleştirilen şant, deri altından geçirilerek karın veya kalp boşluğuna kadar uzatılarak sıvının tahliyesi sağlanır.
- Beyin üzerindeki aşırı baskı ortadan kaldırıldığında bile, hasar; denge bozukluğu ve yürüme güçlüğü gibi ele alınması gereken semptomlara neden olabileceğinden fizyoterapi hala gereklidir.
HİDROSEFALİ DE FİZİK TEDAVİ
Hidrosefali rehabilitasyonu ekip anlayışı içinde bebeklikten yetişkinliğe kadar sistematik olarak yapılmalıdır. Rehabilitasyon aile ile işbirliği içinde yürütülmeli, yakınlarına bakım, gelişim, eklemleri ve vücut postürünü koruyucu önlemler öğretilmelidir.
Hidrosefaliye sahip çocuklarda günlük yaşam becerileri aksayabilir, örneğin diş fırçalama veya giyinme gibi normal günlük görevleri yerine getirmekte zorlanabilir; bir fizyoterapist olarak çocukla birlikte çalışarak neyle mücadele ettiğini bulabilir ve daha işlevsel olmasına yardımcı olabiliriz.
Öncelikle, çocuğun gelişim evrelerine göre;
- Başını tutmasına,
- Oturma ve ayakta durma dengesini sağlanmasına çalışılır.
- Hem gövde hem kol ve bacak kasları kuvvetlendirilir.
- Robotik rehabilitasyona uygun çocukların 3-5 yaşlarında robotik yürüme cihazlarıyla yürümeleri sağlanır ve düzeltilir.
- Çocuğun koordinasyonunu ve hareket şeklini geliştirmek için yürüme eğitimi (yürüme egzersizleri) verilmelidir.
- Çocuk, örneğin ameliyattan sonra bir süre hareketsiz kalırsa kas kaybı meydana gelebilir.
- Güçlendirme egzersizleri kas kaybını azaltmaya ve emekleme, yürüme veya merdiven çıkma gibi fonksiyonel yeteneklerini geliştirmeye yardımcı olabilir.
- Çocuk, uzun süreli bir pozisyonda kalırsa kaslarının uzunluğu azalabilir ve bu da fonksiyonel hareketleri gerçekleştirme becerisini etkileyebilir. Örneğin, çocuk ameliyattan sonra uzun süreli yatakta kalırsa, yerçekimi ayağı aşağı çeker, baldır kasının bu uzun süreli pozisyondan etkilenmesi ile; çocuğun yürüme fonksiyonu ve yürüme esnasında topuk teması zorlaşır. Fizyoterapist, bu kısalma eğilimindeki kasların fonksiyonelliğini ve optimum uzunluğunu korumak amacıyla germe ve hareket açıklığı egzersizleri üzerinde çalışır.
EtkinKampüs, üniversite öğrencilerine yönelik düzenlediği etkinliklerle sadece akademik değil, aynı zamanda mesleki ve kişisel gelişimlerine katkı sağlıyor. Etkin Kampüs’ün öğrencilere sunduğu fırsatlar, onların alanlarındaki potansiyelini en üst düzeye çıkarmalarına yardımcı oluyor.
Kampüs temsilciliği hakkında detaylı bilgiye erişmek için tıklayın.
Tüm etkinliklere ulaşmak için tıklayın.
YAZAR:
Neslihan TAŞDEMİR
Toros Üniversitesi Fizyoterapi ve Rehabilitasyon 4. sınıf
KAYNAKÇA
- https://www.memorial.com.tr/hastaliklar/hidrosefali-nedir-belirti-ve-tedavi-yontemleri-nelerdir
- https://basarihastanesi.com/makale/hidrosefali/
- https://www.drvolkanaydin.com/tr/icerik/18/hidrosefali
- https://doktorfizik.com/sinir-sistemi/beyin/beyinde-sivi-birikmesi-hidrosefali/
- https://www.rommer.com.tr/hidrosefali-rehabilitasyonu/
