Küçükbaş Hayvan Yetiştiriciliği: Koyun
Koyun yetiştiriciliği, küçükbaş hayvan yetiştiriciliği içerisinde en yaygın olanıdır. Koyunlar, et, süt, yün, deri ve gübre gibi çeşitli ürünler için yetiştirilir.
Neden Koyun Yetiştiriciliği Yapılır?
Mera ve çayırları geniş, iklimi kurak bölgelerde daha geniş ölçüde yapılır çünkü düşük kaliteli geniş meralı bölgeler için en karlı hayvancılık şeklidir(koyunlar böyle arazileri daha karlı hale getirebilecek yapı ve yetenektedir). Bir diğer sebebi diğer hayvancılık kollarına göre daha az emek ve sermaye gerekir ve kullanılabilir arazileri daha ekonomik şekilde değerlendirebilecek özelliklere sahiptir ayrıca koyun ucuz tarla ürünlerinin daha karlı hale getirilmesine imkan sağlar. Yeni metotlar sayesinde önemli gelişmeler gösterebilmektedir. Koyunların bakımı, beslenmesi, idaresi kolaydır. Çok verim yönlü olması ile insanlara çok yönlü faydalar sağlar. Koyunların çevreye uyum kabiliyeti üstündür. Bedenini örten yapağı sayesinde özel bir öneme sahiptir. Çok eskiden beri et, süt, yapağı, kürk, deri gibi verimleri ile insanların çeşitli ihtiyaçlarını karşılamış ve insan hayatında çok önemli yer almıştır. Bu yerini bugün de korumakta ve gelecekte koruyacağı söylenebilir. Yapağı örtüsü ve solunum kabiliyeti sayesinde düzensiz ve geniş sınırlar arasındaki çevre etkilerine (sıcaklık vb.) ve farklı yükseklik (0-2000 m) şartlarına uyum sağlayabilmektedir.
Koyun Yetiştiriciliğinin Şekilleri
– İklim şartları ve arazi yapısı
-Teknik ve ekonomik imkanlar
Koyun yetiştiriciliğinin şeklini belirler ve bunun sonucu Dünya’ da
-Büyük sürüler
-Orta ve küçük sürüler,
-Birkaç başlık gruplar
halinde koyun yetiştiriciliği yapılır. Bununla birlikte
-Hiç ağılda yaşamayan (milyonlarca koyun olduğu gibi)
-Yılın önemli bir kısmını ağılda geçiren
-Yılın tamamını ağılda geçiren
koyun yetiştiriciliği şekilleri vardır.
Koyunlarda Verimler
Et verimi; Koyunun en önemli verimi et verimi olup bunun çok önemli bir bölümünü kuzu eti teşkil eder. Toklu ve koyun eti de diğer önemli bir kısmıdır.
Süt verimi; koyun sütünden yüksek fiyatla satılan peynir ve yoğurt gibi yiyecek maddeleri yapılmaktadır. Koyun sütünden yapılan peynir çok değerlidir. Avrupa ülkelerinde az bilinir, fakat bazı ülkelerde (özellikle Akdeniz ülkelerinde ve Balkan ülkelerinde) çok tüketilir. Hatta bu ülkelerde süt genelde peynir, yoğurt gibi gıdalar şeklinde tüketilir.
Yapağı verimi; Koyunların yapağısı dokuma endüstrisinin en önemli hammaddesidir. Yapağı, sentetik elyafa göre her zaman daha üstün ve daha çok tercih edilir.
Diğer verimler; Kürk, post, deri giysi gibi değerli eşyaların temel ham maddesi koyun ve kuzu derisi ile postlarıdır. Kuzu kürkleri çok değerli mantoların (Astragan vb.) yapımında kullanılır. Kuzu bağırsakları sucuk ve sosis gibi yiyeceklerin üretiminde, cerrahi ipliklerin(katgüt) yapımında; Kemik, boynuz, tırnak gibi artık ürünler ise düğme, tarak, tutkal, boya vb. maddelerin yapımında kullanılmaktadır. İlaç ve kozmetik sanayiinde kullanılan lanolin koyun yapağısından elde edilir.
Koyunların Bazı Özellikleri
Mera hayvanıdır. Yani daha ziyade mera ile beslenir ve bu nedenle az yem tüketir. Özellikle verimi az ve düşük kaliteli meraların değerlendirilmesinde önemli bir yeri vardır. Sığırın yararlanamadığı bitki örtüsünü değerlendirebilir. Kötü çevre şartlarına ve hastalıklara dayanıklıdır. İdaresi kolay, masrafı az ve üretim yönünden güvencelidir. Düşük kaliteli kaba ve kesif yemlerden oldukça iyi yararlanabilirler. Azot kaynaklarını (düşük proteinli kesif yem besilerinde) değerlendirebilirler. Bütün bu özellikleri ile insanların ilgisini üzerinde toplamıştır. Bütün dünya ülkelerinde önem taşır ve yaygın olarak yetiştirilir. Ancak, yukarıda belirtilen faydalarına ve çok verim yönlü olmasına bakılarak bir koyundan aynı anda birçok verimi yüksek düzeyde beklemek doğru değildir. Bir koyunda birçok verimin kombine edilebilmesi (birçok verimin elde edilebilmesi) mümkün ise de yetiştirilecek koyun ırkının seçiminde ırkın verim yönü ile yetiştirme yapılacak bölgenin iklimi, mera ve yem imkânları ile koyun verimlerinin ekonomik durumu göz önünde tutulur. Et, süt, yapağı, kürk, et-yapağı gibi verimler ve çeşitli verim kombinasyonlarını yetiştirme için tercih edilebilir. Anlatılan bu amaçların her birine uygun koyun ırkları vardır. Bu özellikleri, koyunun dünyanın her tarafında yayılmasına sebep olmuştur.
Yetiştirmenin Amacı
Bugün dünyada yetiştirilen koyunların çoğunluğu iki veya üç verim yönünde kombine verimlidir (et-yapağı, yapağı-et, et-süt, et-yapağı-süt, et-kürk gibi). Yağışlı, ılıman, toprakları kuvvetli ve meraları zengin bölgelerde et yönü gelişmiş ve yapağı verimi de iyi ırklar (etçi-yapağıcı) yetiştirilir. Bu ırklardan elde edilen gelirin %80-90’nı et veriminden, %10-20’si yapağı veriminden sağlanır. Kurak ve sert iklimli, toprakları zayıf, meraları fakir bölgelerde et verimi düşük ırklar yetiştirilir ve bunlardan elde edilen gelirin %50’si et veriminden,%50’si süt ve yapağı verimlerinden sağlanır.
Sonuç olarak insanlar koyunları ticari amaçlı, et, süt, yapağı gibi özelliklerinden faydalanmak yemek ve içmek için yetiştirir. İnsanların pragmatist olduklarını düşündüğüm için yüzyıllar önce koyunları evcilleştirirken ne amaçla evcilleştirdiklerini hep merak ederim ama günümüzde yetiştirme amaçlarını, faydalarını, eksikliklerini kendimce açıklamaya çalıştım okuduğunuz için teşekkür ederim.
EtkinKampüs, üniversite öğrencilerine yönelik düzenlediği etkinliklerle sadece akademik değil, aynı zamanda mesleki ve kişisel gelişimlerine katkı sağlıyor. Etkin Kampüs’ün öğrencilere sunduğu fırsatlar, onların alanlarındaki potansiyelini en üst düzeye çıkarmalarına yardımcı oluyor.
Kampüs temsilciliği hakkında detaylı bilgiye erişmek için tıklayın.
Tüm etkinliklere ulaşmak için tıklayın.
YAZAR:
Kadir Koru
Harran Üniversitesi Veteriner Hekimlik 3. Sınıf
