Lenfödem Nedir? Lenfödem Tedavisinde Egzersizin Yeri ve Cerrahi Teknikler

Lenfödem Nedir?

Lenfatik sistemin yükünün artması ya da lenfatik transport kapasitesinin azalmasına bağlı olarak proteinden zengin sıvının

Hücre dışındaki boşluklara dolması sonucunda yumuşak dokularda ortaya çıkan şişme lenf ödem olarak adlandırılmaktadır.

Lenf ödemin primer ve sekonder formları bulunmakta olup, hastanın yaşam kalitesini olumsuz yönde etkilemektedir.

Lenfödem Belirtileri Nelerdir?

• Ekstremite ağırlığında artış görülür.
• Cilt gergin ve serttir, rengi normaldir.
• El ve ayaklarda duyu bozuklukları ve eklem sertlikleri görülebilir.
• Enfeksiyona karşı dirençte azalmalar olabilir.
• El ve ayakların dorsumlarında ödem vardır.
• Stemmer işareti pozitiftir (2. Veya 3. Parmakların metakarpofalangial eklem ve proksimal interfalangial eklemlerin arasındaki deri, işaret ve baş parmak arasında sıkıştırıldığında kalın bir doku olarak ele gelir.

 

Lenfödem Tedavisinde Egzersizin Yeri

Egzersiz, lenfödem tedavisinde altın standart olarak kullanılan Kompleks Boşaltıcı fizyoterapinin

komponentlerinden biridir.  Sağlıklı yaşam stilinin bir parçasıdır ve etkili lenfödem tedavisi için

gereklidir. Lenfödemi olan hastalarda doğru uygulanan ve bu konuda uzman fizyoterapistler

tarafından önerilen egzersizler lenf akışını arttırıp protein rezorbsiyonunu iyileştirir.

Kompresyon bandajı ya da kompresyon giysileri ile birlikte uygulanan egzersizler lenfödem

şikayeti olan hastalarda önemli bir iyileşme sağlarlar. Ancak, hastaların egzersizden fayda

görmesi hedefleniyorsa, egzersizin genel güvenlik prensiplerine göre uygulanması,

fizyoterapist rehberliğinde yapılması ve yeni bir egzersiz programına başlarken dikkatli

olunması gereklidir.

 

Egzersiz Reçetesinin Komponentlerini

• Egzersizin Tipi
• Şiddeti
• Süresi
• İlerleme hızı oluşturur.

 

Bireye Özgü Egzersiz Programı Planlanırken Dikkat Edilmesi Gerekenler

• Lenfödemin şiddeti
• Nedeni
• Kişinin sağlık durumu
• Kalp hastalığı
• Yüksek tansiyon
• Diyabet ve artrit gibi eşlik eden diğer hastalıkları göz önüne alınmalıdır.
• Egzersizler kademeli olarak başlatılmalı, şiddeti dikkatli bir şekilde artırılmalı, ağrı, rahatsızlık ya da ödemde artış gözlemlendiği zaman durdurulmalıdır.

 

Lenfödem Tedavisinde Uygulanan Egzersizler Nelerdir?

• Aerobik Egzersizler
• Tedavi Edici (Remedial) Egzersizler
• Kuvvetlendirme ve Endurans Eğitimi
• Germe Egzersizleri
• Gevşeme Egzersizleri olmak üzere 5 grupta incelenebilir.

Pilates, yoga, Tai-Chi, Qi-gong ve su içi egzersizleri gibi özel egzersiz programlarının da bu egzersiz çeşitlerini kapsaması dolayısıyla faydaları olduğu bilinmektedir ; ancak lenfödemi olan hastalarda bu egzersizlerin etkilerini araştıran yeterli sayıda çalışma yoktur.

 

Tedavi Edici (Remedial) Egzersizler ve Faydaları

 

Tedavi edici (remedial) egzersizler, lenfödem tedavisinde ritmik ve seri kas gruplarını harekete geçirmek için planlanmış özel bir grup egzersiz yöntemidir.

İlgili vücut bölümünün aktif, ritmik, tekrarlı ve dirençli olmayan egzersizlerini içerirler. Remedial egzersizler, etkinliğinin arttırılması için solunum egzersizleri ile kombine edilmelidir.

Bu egzersizler, kas gruplarının ritmik kasılması ve gevşemesi ile lenf damarları üzerine baskı uygular. Böylece lenf damarlarındaki düz kas kontraksiyonu tetiklenir. Eğer kompresyon yeterliyse, vücudun doğal pompalama mekanizması devreye girerek venöz ve lenfatik sıvının basınç farkı boyunca dolaşım sistemine taşınmasını sağlar.

Şekil 1: Tedavi Edici Egzersizler

 

Aerobik Egzersizler

 

 

Aerobik egzersizler, büyük kas gruplarını çalıştıran ve bireylerin kalp ve solunum hızını arttıran egzersizlerdir. Bu tip egzersizler aşamalı olarak ilerletildiğinde kalp ve akciğer kapasitesini arttırarak kardiyovasküler dayanıklılığı iyileştirirler (Sağlığın korunması için maksimum kalp hızının %60-70’i olacak şekilde uygulanmalıdır.) Aynı zamanda, genel sağlığı ve iyilik halini iyileştirirler, etkili kilo kontrolünü sağlarlar ve lenfödem hastaları için de oldukça faydalıdırlar.

 

Aerobik egzersizler, farklı bir mekanizma ile lenf akışını uyarır. Kardiovasküler efor ile ilişkili olan artmış sempatik tonus lenf damarlarındaki düz kas kontraksiyonunu arttırır. Kasların oluşturduğu pozitif basınç distalden proksimale doğru güçlü bir pompalama sağlayarak lenf sıvısının drenajını arttırır. Yürüme, koşma, yüzme, bisiklete binme en çok tercih edilen aerobik egzersizlerdendir.

 

Lenfödem Tedavisinde kullanılan en temel egzersiz türleri Aerobik ve Tedavi Edici Egzersizlerdir. Diğer egzersiz türleri hastanın durumuna göre alanında uzman fizyoterapistler tarafından tercih edilebilir.
                         

Şekil 2: Aerobik Egzersiz                                            Şekil 3: Aerobik Egzersiz

 

Lenfödem Cerrahisi ve Lenfödem Ameliyatında Doğru Zaman

 

Lenfödemde cerrahi kararı verilmeden önce bir çok egzersiz türleri denenir. Hastaya cerrahi müdahale yapmak genelde en sona bırakılacak seçenektir.

 

Buna rağmen her ihtimale karşı lenfödem ameliyatında doğru zamanı seçmek de çok önemlidir.

 

Lenfödeme bağlı herhangi bir ekstremitede hareketlerde ve fonksiyonlarında ciddi kısıtlılık, tekrarlayan selülit (ciltte kızarıklık ve dokunmaya bile ağrı/acı yapan mikroplu deri altı iltihabı) ve lenfanjit (lenf damarlarının mikroplu ilthabı) hastalıkları, ağrının sürekli hale gelmesi, lenfanjiyosarkom (lenf damarı kanseri) gelişmesi ve kozmetik bozukluğa bağlı hastanın takıntısı  varsa ameliyat yapılmalıdır.

 

Ancak, yeni gelişmeler ışığında lenfödemin erken safhalarında uygulanan ameliyathanedeki tedavilerin daha yararlı olacağı evreleri kaçırmamakta önemlidir.

 

Lenfödem Tedavisinde kullanılan bazı cerrahi yöntemler (ameliyat türleri) ise şöyledir :

 

Liposuction (Yağ Alma Ameliyatı)

Lemfosel Ameliyatı

Lenf Damarı BY PASS (BAYPAS) Ameliyatı

Lenfovenöz BY Pass Ameliyatı

Lenf Nodu Nakli Ameliyatı

Lenf sisteme ilgi duyuyor ya da bu alanda uzmanlaşmak istiyorsan; temel seviyede bilgi ve becerini arttırmak için Etkin Kampüs’ün düzenlediği 28 Nisan tarihinde başlamış olan Temel Lenfödem Rehabilitasyonu Akademisi’ni burayı tıklayarak inceleyebilirsin!

TEŞEKKÜRLER,

Araştırmalarımın hazırlanması ve yayınlanması esnasında bana öncü olan Etkin Kampüs ailesine;

Emeklerini ve sevgisini hiç bir zaman esirgemeyen saygıdeğer hocalarım Doç. Dr. Özge VERGİLİ,  Dr. Öğr. Üyesi M. Ayhan Oral ve Arş. Gör. Alper Kemal GÜRBÜZ’e

Bugünlere gelmemin en büyük destekçisi aileme sonsuz saygı ve teşekkürlerimle.

Öğr. Fzt. Berk ÖNEREN
Kırıkkale Üniversitesi Fizyoterapi ve Rehabilitasyon Bölümü 2.Sınıf
Linkedln: https://www.linkedin.com/in/berk-%C3%B6neren-487242271

 

 

KAYNAKLAR

1. Michael Földi, Ethel Földi.Földi’s Textbook of Lymphology, Second Edition, December 2006, Elsevier           GmbH,            Munich,Germany.
2. Pekyavaş NÖ, Tunay VB, Akbayrak T, Kaya S, Karataş M. Complex decongestive therapy and taping for       patients with postmastectomy lymphedema:            a randomized controlled study, Eur J Oncol Nurs., 2014; 18(6): 585-90.
3. Kerchner K, Fleischer A, Yosipovitch G. Lower extremity lymphedema update:   pathophysiology, diagnosis, and treatment guidelines. (2008).  J Am Acad          59(2):324-31.
4. Cormie P, Pumpa K, Galvão DA, Turner E, Spry N, Saunders C, Zissiadis Y, Newton RU (2013) Is it safe and efficacious for women with lymphedema secondary to breast cancer to lift heavy weights during exercise: a randomised controlled trial. J Cancer Surviv 7:413–424
5. Foldi E. The treatment of lymphedema. Cancer 1998; 83: 2833-4.
6. Vergili, Ö. (2015). Lenf ödem ve kompleks boşaltıcı fizyoterapi . Turkish Journal of Clinics and Laboratory , 6 (3) , 102-107 . Retrieved from [https://dergipark.org.tr/tr/pub/tjcl/issue/21380/229202]
7. Akbayrak, T, Bakar, Y. (2018). Manuel Lenf Drenaj Masajı. Editör İnci Yüksel. Masaj Teknikleri. 4.Baskı. Hipokrat Kitabevi. Ankara.