Herkese merhabaa, bugün sizlere lenfödem hastalığının önemli bir parçası olan drenaj tekniklerinden, hastaların cilt bakımında dikkat etmesi gerekenlerden ve hasta eğitiminden bahsedeceğim. Lenfödem fizik tedavi ve rehabilitasyon ile kontrol altına alınabilen bir hastalıktır. Lenf sisteminin damarları hücreler arası sıvıları ve proteinleri taşırlar. Lenfödem hastalığındaki sıkıntıda bu sıvıların ve proteinlerin taşınamayıp dokularda birikmesi ve ödem oluşturmasıdır. FTR alanında bu soruna yönelik manuel tedavi yöntemleri geliştirilmiştir.
Drenaj yöntemi bunların başında gelir. Buradaki temel mantık vücutta biriken ödemi boşaltmak yani drene etmektir. Drenaj, lenf sıvılarının hareketinin masaj ya da cihaz yardımıyla düzenlenerek iyileştirildiği tedavi yöntemidir. Hücreler arasında birikmiş fazla sıvının lenfatik akışın normal olduğu bölgelere doğru taşınmasını sağlayarak ödemin azaltılmasını amaçlar. Manuel drenaj masajında dikkat edilmesi gerekenler ve kullanılan bazı özel teknikler vardır. Bu yöntemlerin başında da self drenaj teknikleri yer alır.
Self drenaj teknikleri nelerdir?
Self drenaj tekniği basit, fizyoterapist eşliğinde uygulanabilen, hastanın kendi kendine ve evde yapabileceği uygunlukta olan özel tekrarlı hareketler bütünüdür. Bu hareketlerin özelliklerini şu şekilde sıralarsak; son derece hafif, monoton, yavaş, ritmik, cilt yüzeyine direkt olarak yapılan ve yumuşak dokuyu çektirecek şekilde az basınç ile uygulanmalıdır. Uygulanan bu yöntemlerde kaydırıcı madde kullanılmamalıdır çünkü derinin altındaki lenf damarlarına etki etmek ve deriye çekme hissi vermek önemlidir.
Drenaj, haftada en az 1 en fazla 3 gün olacak şekilde ve ortalama 20-25 dakika sürecek şekilde uygulanmalıdır. Kişinin durumuna göre haftada 2-3 gün aralıkla da uygulanabilir. Hastaya uygulanacak drenaj teknikleri, hastaya gösterilir ve bunları hastanın evde kendisinin de yapması istenir. Lenf nodlarını uyarmak ve hastanın da yapabileceği diğer basit teknikler gösterilir. Bunun yanı sıra hastaya evde yapabileceği basit egzersizlerde önerilebilir.
Drenaj uygulamasına başlanmadan önce hastaya karın solunumu yaptırılmalıdır. Hasta her iki elini karnının üzerine koyup yavaşça burundan nefes alıp ağızdan vermelidir. Bunu 5-7 tekrarlı yapmalıdır. Hastaya doğru şekilde solunum eğitimi verilmelidir.
Drenajın uygulanışı sırasındaki tekniklerden bahsedecek olursak, öncelikle bağlantı yolları kurulmalıdır. Hastanın lenf nodları uyarılarak yapılır ve bu sayede lenf nodları hareketlenir. Burada dikkat edilmesi gereken şey sağlam taraftaki nodları uyarmaktır. Nodları uyarmak, elimizle dairesel hareketlerle yukarıdan aşağı yöne olacak şekilde ve 7 kez tekrarlı yapılır. Daha sonra bağlantı yolları açılmalıdır. Bu da uyarılan nodlar arasında yapılır. Buradaki temel amaç biriken ödemi göndermektir. Karşılıklı her iki lenf nodu arasında olacak şekilde hasta taraftan sağlam tarafa doğru elimiz sürekli birbirini takip edecek ve süpür it tekniğiyle 7 kez tekrarlı uygulanır. En sonda manuel lenf masajı uygulanır. Masajı da lenf damarlarına dik olacak şekilde ve dokuyu kepçeleme tekniğiyle tutacak şekilde yapılır. Bu hareketler lenf sıvısının akışını hızlandırır ve şişkinliği en aza indirerek rahatlık sağlar. Hasta bu teknikleri evde kendisi de basit hareketlerle yapabilir. Örneğin, yukarıdan elma toplama ya da el ve ayakta pompalama hareketleri gibi basit egzersizleri tekrarlı yapacak şekilde hastaya verilebilir.
Cilt Bakımı ve Hasta Eğitimi
Lenfödem hastalarında cilt bakımının amaçlarını şöyle sıralayabiliriz; kuruluk ve çatlak oluşumunu engellemek için cildin hidrasyonunu sağlamak, cilt kıvrımlarında mikrobiyal kolonizasyonu azaltmak, hastanın rahatlığını sağlamak ve enfeksiyon riskini azaltmaktır. Derinin normal ph’ı 5 civarındadır. Hastaların cilt bakımında bu ph dengesinin korunması önemlidir. Bunun için hastaya, doğal ya da ph’ı 5 civarı olan sabunlar kullanması önerilir. Ayrıca sabunlar cildi nemlendirmeli ve hipoallerjenik olmalıdır. Sabunların yanı sıra losyon ve merhemlerde nemlendirici olarak kullanılabilir. Hastanın cilt tipine uygun nemlendiricileri kullanması önemlidir. Lenfödemli hastaların ekstremitelerinin bandajlanması ve bası giysileri giymesinden dolayı alt ve üst ekstremitelerinin bakımı da oldukça önemlidir. Bandajları ya da bası giysilerini gün içinde uzun süre kullanmalarından dolayı ciltlerinde herhangi bir iritasyon oluşursa bandaj materyalleri değiştirilmelidir. Hastaların ciltleri günlük olarak kontrol edilmelidir; çizik, döküntü, kaşıntı ve kızarıklık açısından değerlendirilmelidir. Hastaların etkilenen bölgelerdeki kıllarını temizlemek için uygun aletler kullanması gerekir. Tırnak bakımı da oldukça önemlidir. Hasta doğru tırnak kesimi konusunda bilgilendirilmelidir. Bu sayede cilt enfeksiyonları da engellenmiş olur.
Lenfödem kişinin fonksiyonel kapasitesini, psikososyal iyilik durumunu ve yaşam kalitesini olumsuz şekilde etkiler. Hasta günlük yaşamındaki faaliyetlerinde dikkatli olmalıdır. Hastanın özellikle öz bakımı konusunda eğitilmesi lenfödem yönetiminin amaçlarındandır.
Esma Enise Uzunoğlu
İstanbul Arel Üniversitesi – FTR – 2.sınıf
LinkedIn: https://www.linkedin.com/in/esma-enise-uzuno%C4%9Flu-aba55b25a
KAYNAKÇA
Masaj Teknikleri Kitabı
https://dergipark.org.tr
