Lenfödem Tanısı Nasıl Konur?
Lenfödem gelişmiş olduğu düşünülen hasta ile karşılaşıldığında ilk yapılması gereken lenfödemin nedenini anlamaya çalışmak, tipini ve evresini mümkün olduğunca belirlemektir.
Öncelikle lenfödemin primer mi sekonder mi olduğu ayrımı yapılmalıdır. Kanser, travma veya lenfödemi başlatan başka bir nedenin bulunamadığı olgularda primer lenfödem tanısı koyabilmek için lenfosintigrafi istenebilir. Lenfödemin nedenini anlamak için BT ve MRG gibi ileri radyolojik incelemeler düşünülebilir. Özellikle alt ekstremitedeki lenfödemde arteriyel ve venöz sistemin değerlendirilmesi için Doppler USG tercih edilebilir.
Lenfödem tanısı, evrelendirilmesi ve şiddetinin ölçülmesinde henüz altın standart bulunmamaktadır. Şu anki tanı ve evreleme kriterleri cilt değişikliklerine ve volüm değişikliklerine bağlıdır. Bu nedenle tam anlamıyla tanı koyma veya erken tanı koyma zorlukları yaşanmaktadır.
Erken tanı, evrelendirmede ve değerlendirmede son yıllarda tonometri, ultrason, bioempedans ölçümleri gibi farklı yöntemler geliştirilmiştir. Klinik uygulamalarda çoğu zaman en pratik yöntemin olan çevresel ölçümler kullanılır ve en az 6 noktadan ölçülen taraflar arasında 2 cm’ lik fark anlamlı kabul edilir, ancak hastanın şişlik hissi de çok önemlidir. Ayrıca lenfödem gövdede ve kalan meme dokusunda da gelişebilir.
Lenfödemde Klinik Değerendirme Nasıl Yapılır?
Klinik değerlendirme öykü ile başlamalıdır. Hastanın yaşı, mesleği, aile öyküsü, şişlik başlama şekli, kullandığı ilaçlar ve komorbid hastalıklar gibi etyolojiye yönelik ayrıntılı anamnez alınmalıdır. Risk faktörleri değerlendirilmeli ve tedavinin ilk basamağı olan önleyici tedbirler her hastaya göre bireysel belirlenmelidir.
Hastaların genellikle şişlik, sıcaklık hissi, ağırlık hissi, karıncalanma, gerginlik, deri değişiklikleri ve ekstremiteyi “farklı hissetme” şeklinde şikayetleri olur.
!!!Ağrı lenfödemde çoğu zaman beklenen bir şikayet değildir . Hastaların bu şikayetleri erken volüm değişimlerinin birer göstergesidir. Visual analog skalası ile derecelendirme yapılarak bu şikayetler sayısal olarak takip edilebilir.
Klinik olarak, geçici veya persistan/kronik lenfödem şeklinde tanımlanabilir.
Geçici lenfödem: 3 aydan kısa süredir devam eden ve tedavisiz gerileyebilen lenfödem tipidir.
Kronik lenfödem: Ödem, 3 aydan fazla devam ediyor ise kronik lenfödem olarak tanımlanır .
Lenfödemin klinik değerlendirilmesinde öncelikle ekstremite veya gövdenin cilt inspeksiyonu ile rengi, şekli, damar belirginliğinin azalması, lenfatik damarlarda akıntı (lenfore), hiperkeratosis; palpasyon ile gode bırakan ödem varlığı, doku sertliği/fibrozis ve cilt ısısı subjektif olarak değerlendirilir. Stemmer bulgusu, ayakta 2., elde 3. metatarsofalengeal eklem üzerindeki cildin kaldırılması ile cildin yukarı hareket edip etmemesinin gözlenmesidir. Olmaması lenfödemi dışlamaz.Etkilenmiş ekstremitenin el/ayak tutulumu ve parmaklarda “ kareleşmişsquared off “ görüntüsü lenfödem için tipiktir.
Objektif değerlendirme açısından, su yer değiştirme yöntemi altın standart olarak görülse de hem hijyenik hem de kullanım zorlukları nedeni ile kliniklerde kullanılmamaktadır. Çevre ölçümü, belirli noktalardan, belirli aralıklarla ölçüm yapılarak ve iki ekstremite çevre ölçümlerinin farklı olduğu durumlarda kullanılabilir. Kol hacimleri için 4 cm’lik aralıklarla, alt ekstremite için 4–8–12 cm’lik aralıklarla yapılan ölçümlerin kullanılmasının doğru olduğu gösterilmiştir. Çevre ölçümünü kullanmanın, doğruluk açısından bazı kısıtlılıkları mevcuttur. Sağlıklı kişilerde dominant ve non dominant ekstremite arasında 2 cm ya da %8–9 oranında hacim farkı olabilir. Ölçen kişinin bir sonraki ölçümde aynı noktaları kullanması ve mezura sıkma ve çekme farklılıkları, çocukların büyüyor olması gibi bağımlı olduğu durumlar sonucu etkileyebilir. Hacim ölçümü perometre, su yer değiştirme yöntemi ve ekstremitenin çevre ölçüm metodu ile ölçülüp bilgisayar programı aracılığı ile volüm hesaplaması ile bulunabilir.
Perometre, kızılötesi teknolojiyi kullanan bir cihazdır. 4 mm aralıklarla ekstremitede hacimsel ölcüm yapar. Pahalı, taşınabilir olmaması ve el-ayak bölgesini içermemesi kullanımını kısıtlayan etkenlerdir.
Baş, boyun, gövde, genital organlar ve iki ekstremitenin de tutulduğu veya cilt lezyonları dijital fotograflama ile izlenmelidir.
Lenfödem derecelendirme skalası olarak Uluslararası Lenfoloji Derneği (ISL) lenfödem evreleri kullanılır.
Hümeyra APAYDIN
Ankara Yıldırım Beyazıt Üniversitesi FTR 3. Sınıf Öğrencisi
Linkedln: https://www.linkedin.com/in/h%C3%BCmeyra-apayd%C4%B1n-99b39023a
KAYNAKÇA
- http://journal.acibadem.edu.tr/tr/download/article-file/1701739
- . Suami H, Scaglioni MF. Anatomy of the Lymphatic System and the Lymphosome Concept with Reference to Lymphedema. Semin Plast Surg 2018;32:5–11.
- https://lenfodemdernegi.org.tr/lenfodem-tanisi-nasil-konur/
- Zuther JE. Physiology. In: Zuther JE, Norton S, editors. Lymphedema Management: The Comprehensive Guide for Practitioners, 3rd ed. New York: Thieme; 2013. pp.29–43
- https://www.acibadem.com.tr/ilgi-alani/lenfodem/#genel-tanitim
