Meme Cerrahisinde Hemşirelik Bakımı
Meme cerrahisinde bakım preoperatif, intraoperatif ve postoperatif dönemde olmak üzere üç dönemden oluşur. Meme kanseri cerrahisinde, ameliyat öncesi ve sonrası hemşirelik bakımı, fiziksel ve destekleyici bakımdan oluşur. Yani bu süreçte hemşirelik bakımı holistik bir yaklaşımla ele alınmalıdır. Meme kanseri hastasının bakımı, multidisipliner ekip üyelerinin iş birliğini gerektirir. Şu noktada unutulmamalıdır ki, meme kanserinin erken teşhisinde bireyleri bilgilendirmek ve teşvik etmek yine hemşirenin sorumluluklarından biridir. Çünkü yapılan son araştırmalara göre, meme kanserinde erken tanı ve tedavi ile sağkalım süresinin artması, tedavilere bağlı komplikasyonların azalarak yaşam kalitesinin artırılmasını gündeme getirmiştir.
Preoperatif Dönemde Hemşirelik Bakımı : Bu dönemde hemşirenin temel görevi hastayı cerrahiye hazırlamak, kaygılarını gidermek ve bilgilendirmektir. Hemşireler, ameliyat öncesi dönemde, hasta ve yakınlarına yapılacak ameliyat, nedenleri, olası riskler, komplikasyonlar ve önlenmesi hakkında açıklama yapmalıdır. Hemşireler, ameliyat öncesi dönemde, hasta ve yakınlarına yapılacak ameliyat, nedenleri, olası riskler, komplikasyonlar ve önlenmesi hakkında açıklama yapmalıdır.
- Bireyin önceki deneyimleri sorgulanır ve bunlara bağlı oluşan bilgi yanlışlıklarına yönelik hasta bilgilendirilir. Bu konuda devreye hasta eğitimi girer. Verilen eğitimler bireyin kaygılarını azaltır ve sorularını cevaplar nitelikte olmalıdır.
- Eğitimde başlıca nelere değinilmelidir?
- Ameliyatın süresi ve genel aşamaları hakkında bilgi verilmeli.
- Anestezi türü ve hastanın ne kadar süreyle etkisinde kalacağı açıklanmalı.
- Hastanın ameliyat sonrası karşılaşabileceği vücut değişiklikleri hakkında bilgilendirme yapılmalı. . Bireye insizyonun şekli, yeri, drenajı ve ameliyat sonrası egzersizler hakkında bilgi verilmelidir.
- Hastanın alerjisi varsa mutlaka söylemesi hakkında bilgilendirilmeli.
- Açlık süresi hakkında bilgilendirme yapılmalıdır. ( Genellikle ameliyattan 6-8 saat önce yeme ve içmenin kesilmesi gerektiği anlatılmalı.)
- Hastanın kullandığı ilaçlar sorgulanır ve ilaç kullanımı hakkında bilgilendirme yapılmalı. (Kullanılan kan sulandırıcılar, diyabet ilaçları veya tansiyon ilaçlarının nasıl düzenleneceği açıklanmalı (doktor önerisiyle).)
- Ameliyat sabahı duş alınması, deodorant, losyon veya makyaj kullanılmaması gerektiği anlatılmalı.
- Ameliyat öncesinde; tüm takılar, lensler, protez dişler çıkarılması gerektiği, oje ya da kalıcı tırnak ürünlerinin olmaması gerektiği açıklanmalı.
- Gerekirse doktor önerisiyle bağırsak temizliği yapılabileceği söylenmeli.
- Fiziksel Hazırlığında ise ; ameliyat öncesi gerekli laboratuvar testleri ve görüntüleme işlemleri takip edilmeli. Anestezi ekibinin önerdiği şekilde açlık süresi sağlanmalı. Bağırsak temizliği ve kişisel hijyen hakkında hasta bilgilendirilmeli. Gerekirse kan sulandırıcı ilaçların kullanımına ara verilmeli (doktor önerisiyle).
- Psikososyal destek ve beden algısında özellikle mastektomi geçirecek hastalar için psikolojik destek sağlanmalı: Mastektomi beden imajının bozulmasına, cinsel yaşamda sorunların ortaya çıkmasına ve sosyal izolasyon gelişmesine neden olmaktadır. Bu nedenle hastaların stres ve anksiyete düzeyleri artmakta, ileri dönemlerde ciddi depresyon bulguları yaşamaktadırlar. Meme kaybı ile ilgili duygusal tepkilerin normal olduğu vurgulanmalı. Destek grupları veya psikolojik danışmanlık hizmetleri hakkında bilgi verilmeli. Protez meme kullanımı ve rekonstrüksiyon seçenekleri hakkında bilgi verilmeli.
İntraoperatif Dönemde Hemşirelik Bakımı : Bu aşamada cerrahi ekibe yardımcı olmak ve hastanın güvenliğini sağlamak temel görevdir. Ameliyat sırasında sterilite kurallarına titizlikle uyulmalı. Hastanın ameliyat masasında doğru pozisyonda olması sağlanmalı ve bası yaralarını önlemek için gerekli önlemler alınmalı. Kanama kontrolü, sıvı dengesi ve hayati bulgular düzenli olarak izlenmeli.
Postoperatif Dönemde Hemşirelik Bakımı : Meme ameliyatı sonrası bakım, hastanın fiziksel anlamda rahat ettirilmesi, uygun beslenmesinin sağlanması, komplikasyonların önlenmesi gibi konuları içerir.Kanama ve şok belirtileri gözlenir. Yaşam bulguları kaydedilir.(ANT) Hasta genellikle semi-fowler pozisyonda tutulur. Yaşam belirtileri 15 dakikada bir dört kez, daha sonra yarım saatte iki, sonra dört saatte bir takip edilir. Pansumanlar kanama açısından kontrol edilmelidir. Mastektomi sonrası hastaların fiziksel, psikolojik ve sosyal açıdan tam bir iyilik halinde olabilmesi için; klinik hemşireleri tarafından hazırlanan kapsamlı bir taburculuk eğitimi hastalara verilmelidir.
- Ağrı yönetiminde, hastaya en uygun tedaviler (doktor istemiyle) zamanında uygulanmalı ve hastanın ağrısı sorgulanmalıdır. Ağrı yönetiminde analjezikler ile birlikte hasta ile işbirliği yapılarak non-farmakolojik yöntemler ( dikkati başka yöne çekme, nefes egzersizleri, rahatlatıcı teknikler vd.) uygulanabilir.
- Hastanın dren takibi yapılmalıdır. Drenajın tam işlerliği sağlanması için, hastanın giysileri ve yatağı sık kontrol edilmeli. Drenaj miktarı ve rengi izlenir, kaydedilir. Eğer dolmuş ise kaydedilerek boşaltılır. Hastalar genellikle dren ile birlikte taburcu olur. Hemşireler, hastaları dren bakımı konusunda eğitmelidir. Drenaj sistemi ise 24 saatlik drenaj miktarı 20-30cc’ye düşünceye kadar yerinde bırakılır. Drenajdan gelen renk değişimi kanlı (seröz kanlı), seröz şeklindedir. Hemşirenin hastayı drenaj sistemleri konusunda bilgilendirilmesi gerekir.
- Yara izlenmelidir. Meme cerrahisi sonrası en sık gelişen komplikasyonlar : enfeksiyon, hematom, seroma, deri flep nekrozları, sinir hasarı ve kolda lenfödemdir. Şişlik, ağrı, ağırlık hissedilir. Sargı ve pansuman değiştirilmesi genellikle cerrah tarafından 36-48 saat sonra yapılır. Pansuman değişimi esnasında insizyon yeri, iyileşme ve yara enfeksiyonu bulguları açısından gözden geçirilir. İnsizyon alanı temiz ve kuru tutulmalıdır.
- Hareket ve Mobilizasyon : Ameliyat sonrası erken mobilizasyon teşvik edilmeli (trombüs oluşumunu önlemek için). Omuz ve Kol Egzersizleri Egzersiz programını; cerrah, hemşire ve fizyoterapist birlikte belirlemeli ve izlemelidirler. Egzersizlere ne zaman başlanacağına ve hangi egzersizin ne zaman yapılacağına karar vermek önemlidir. Çünkü omuz hareketlerine erken başlanılması aksiler drenajı artırabilir ve yara iyileşmesini geciktirebilir. Geç kalındığında ise kas kısalmaları ve kontraktürler oluşabilir İlk 24 saat kolun pozisyonu korunur ve kol kullanılmaz Egzersizlere ameliyattan 1 gün sonra başlanılması ve bunların belirli bir plan kapsamında sürdürülmesi gerekir.
- Hastaya taburculuk eğitimi verilmelidir.
- Eğitimde başlıca nelere değinilmelidir?
- Dikiş ve yara bakımının nasıl yapılacağı, enfeksiyon belirtileri (aşırı kızarıklık, şişlik, akıntı) konusunda bilgi verilmeli.
- Kolda şişlik (lenfödem) riskini azaltmak için ağır kaldırmaktan kaçınması gerektiği anlatılmalı.
- Hafif egzersizler ve fiziksel aktivitenin ne zaman başlayabileceği hakkında bilgi verilmeli.
- Kontrollerin ne zaman yapılacağı ve hangi durumlarda hastaneye başvurması gerektiği belirtilmeli.
- Meme cerrahisi sonrası egzersiz eğitimi verilebilir, bu eğitimler ise şunlardır ;
- Saç Fırçalama Egzersizi: Baş dik tutulur ve dirsek masaya konur, tüm saçlar bir tarafı fırçalayıp ardından yavaş yavaş artırarak taranır.
- İp Çevirme Egzersizi: Kapı tokmağına takılan halat veya hizası bir yönde 5-10 kez döndürülür ve daha sonra diğer yönde halat, tüm kolu hareket ettirerek dairenin boyutunu ve sayısını artırarak döndürülür.
- Kol Sallandırma Egzersizi: Etkilenmemiş taraf kolu sandalyenin arka kısmına koyulur ve alın kola yaslanır. Etkilenmiş taraf kolu gevşek ve rahat bir şekilde sarkıtılır. Kol omuzdan öne arkaya ve iki yana sallanır.
- Top Sıkma Egzersizi: Avuç içinde lastik bir top ve benzeri yumuşak bir nesne sıkılır ve gevşetilir.
- Duvara Tırmanma Egzersizi: Ayakları dengede olacak şekilde, ayrı tutulur, duvara bakacak şekilde Eller omuz seviyesinden hareket ettirilmeye başlanır ve duvarda kademeli olarak yukarı doğru ilerler. Günde birkaç kez uygulanır, ulaşılan nokta işaretlenir, bir sonraki uygulama daha ileriye götürülmek için hedeflenir.
- Kesik, kedi-köpek tırmalaması, darbeler enfeksiyona ve lenf yollarının hasarına yol açacağından kaçınılması gereken durumlardır. Hasta bu konularda bilgilendirilmelidir.
- Hasta operasyonlu tarafı korumalı ve lenfödem belirtilerine dikkat etmelidir. Lenfödemli hastalar sıcak su, kaplıca suyu, güneşlenmekten uzak durmaya, aksine ödemli kolu soğuk tutmaya özen göstermelidirler. Tekrarlanan, yorucu hareketlerden kaçınılmalıdır. Aşırı kilo, dengesiz beslenme, yetersiz veya aşırı egzersiz, uzvun aşırı ısıya maruz kalması, yolculuk, ağır şeyler taşıma etkilenen kolun sıkılması lenfödemi tetikler ve arttırır. Etkilenmiş kola manikür ve enjeksiyon yaptırılmamalıdır Mutfakta veya bahçede iş yaparken kesiklerden korunmak için mutlaka eldiven giyilmelidir En ideal sporlar yüzme ve yürüyüştür. Sütyen, çamaşır, diğer giysiler ve takılar sıkı olmamalıdır. Bu giysilerin ciltte oluşturduğu kızarıklıklar lenf dolaşımının engellendiği anlamına gelmektedir. Etkilenmiş koldan tansiyon ölçülmemelidir, Ameliyatlı taraftan kan alınmamalıdır, kan verilmemelidir. Uçak yolculuğu sırasında basınç düşmesi nedeniyle kol çorabı ve kompresyon bandajı mutlaka kullanılmalıdır.
Postoperatif dönemde; ağrı yönetimi, dren takibi, yara yeri bakımı, hareket ve mobilizasyonunda hastaya bakım vermelidir. Hemşirelik bakımının etkin yürütülmesi, hastanın komplikasyonsuz bir iyileşme süreci geçirmesine ve yaşam kalitesinin artırılmasına katkı sağlar. Hemşirelik bakımının etkinliğini arttırmak ve hastada oluşabilecek komplikasyonlar ile bilgi eksikliklerini gidermek için hasta eğitimi verilmelidir.
KAYNAKÇA
- Meme Hastalıkları ve Cerrahisinde Bakım.pdf
- https://www.researchgate.net/publication/349408709_Meme_Kanseri_Cerrahisi_ve_Hemsirelik_Bakimi_Bir_Derleme
- GEVHER NESIBE JOURNAL OF MEDICAL & HEALTH SCIENCES | ISSN 2717-7394 Arrival Date: 26.10.2020|Published Date: 25.01.2021 | 2021, Vol: 6, Issue: 10 | pp: 10-15 | Doi Number: http://dx.doi.org/10.46648/gnj.142 www.gevhernesibedergisi.com Page-10 gevhernesibedergisi@gmail.com Meme Kanseri Cerrahisi ve Hemşirelik Bakımı: Bir Derleme Breast Cancer Surgery and Nursing Care: A Review
- Meme Kanseri Cerrahisinde Ameliyat Öncesi ve Sonrası Hemşirelik Bakımı Preoperative and Postoperative Nursing Care in Breast Cancer Surgery Özgül KARAYURTa
- Dahili ve Cerrahi Hastalıklarda Bakım kitabı 5. baskı
Beyza Sultan Aymaz
Ege Üniversitesi Hemşirelik Bölümü
4. Sınıf Temsilcisi
