Pediatrik Yutma Bozuklukları
Yetişkinlerde olduğu gibi bebek ve çocuklarda en temel ihtiyaçlara ve faaliyetlerden birisi de beslenmedir. Yutma veya deglütisyon ise, yiyecek materyallerin ya da bolusun ağza yerleştirilmesinden mideye geçişine kadar gerçekleşen eylemleri içerir Bu yazımızda sırasıyla; Normal yutma gelişimi, çocuklarda yutma bozukluklarının nedenleri ve pediatrik yutma bozukluklarında değerlendirme yöntemlerinden bahsedeceğim.
Normal Yutma Gelişimi
Bebeklerde yutma ve memenin gelişimi, öncelikle embriyonik ve fetal dönemlerde gelişimsel değişiklikleri açıklanması ile değerlendirilebilir.Yutma ile ilgili serebral ve beyin sapı yollarının nöro-gelişimsel olgunlaşması,oral beslenmeye hazır olmanın temellerini oluşturmaktadır ve katkıda bulunmaktadır.Teknolojinin hızla gelişmesi,prenatal (doğum öncesi) ve postnatal (doğum sonrası) dönemlerde yutma ve beslenme gelişimi hakkında yeni bilgiler edinmek için fırsatlar yaratmıştır.
Çocuklarda Yutma Bozukluklarının Nedenleri
Çocuklarda Yutma bozukluğu tek bir sorundan kaynaklanabilse de genellikle çok faktörlüdür ve komorbid durumların(bir veya birden fazla bozukluğun temel hastalığın yanında görülmesi)bir araya gelmesi ile oluşabilir.Yutma Bozuklukları konjenital(doğuştan) bir nedenden kaynaklanabildiği gibi sonradan ortaya da çıkabilirler.Pediatrik grupta yutma bozukluğunun nedenleri sırasıyla;
1.Kardiyopulmoner Bozukluklar
Kardiyak defektler,kalp cerrahisi sonrasında gelişen enfeksiyonlar,kişide yer alan normal torasik anatomi,cerrahi sonrası gelişebilecek inflamasyon,cerrahi prosedürlerin tipi ve süresi,başta rekürren larengeal sinir olmak üzere iyatrojenik yaralanmalar,uzun süreli entübasyon,ventilasyon veya solunum desteği ihtiyacı ve anesteziklerin ve narkotiklerin etkisi yutma bozukluğu sebebi olabilirler.
2.Nöromusküler Bozukluklar
Nöromusküler bozukluklar,kasın patolojik durumları ile doğrudan,sinirlerin veya nöromuskuler kavşakların patolojik durumları ile dolaylı olarak kasların işleyişini bozan birçok hastalığı kapsar.Nörolojik olarak etkilenmiş çocuklarda yutma bozukluğunun ortaya çıkışı,seyri iyileşmesi merkezi sisteminin etkilenme derecesi ve yeri ile doğrudan ilişkilidir.
Bu nörolojik bozukluklar; SEREBRAL PALSİ, KONJENİTAL VİRAL ENFEKSİYONLAR, ARNOLHD-CHİARİ MALFORMASYONU, MİKROSEFALİ,HİDROSEFALİ, İNTRAVENTRİKÜLER KANAMA,PERİVENTRİKÜLER LÖKOMALAZİ, TRAVMATİK BEYİN HASARI, SİRİNGOMEYALİ, TÜMÖRLER ve BEYİN SAPI YARALANMALARI.
*Yutma bozukluğuna en sık sebep olan nörolojik bozukluk;Serebral Palsidir(SP)
3.Yapısal Bozukluklar
Üst solunum-sindirim sisteminin yapısal anatomik anormallikleri,normal yutma için gerekli olan koordinasyonu bozabilir.Bu bozukluklar dört anatomik bölgeye göre patolojik tanılar alır.
a.Burun ve Nazofarenks;Koanal Stenozu veya atrezi,piriform apertur stenozu,konjenital intranazal kitleler,orta yüz hipoplazisi,alt konka hipertrofisi,adenoid hipertrofisi ve nazofarengeal kitleler.
b.Oral kavite ve orofarenks;Oral bağlar,mikrognati ve retrognati,dudak damak yarıklığı,makroglosi,konjenital oral kitleler ve dil kökü kitleleri.
c.Hipofarenks ve larenks;Larengımalazi,vokal kord paralizisi,larengotrakeoözofageal yarık yarık,glottik stenoz,subglottik stenoz,larengeal kitleler,vasküler malformasyonlar ve trakea özofagus.
d.Trakea ve Özofagus:Özofagus atrezisi,trakea özofageal fistül,krikofarengeal akalazya ve trakea stenoz.
4.Prematüre Doğum
Prematüre doğum,bebeklerde yaygın bir disfaji nedenidir.Bu bebekler en başta emme yutma bozukluğu ile karakterize beslenme sorunları yaşarlar.Prematüre bir bebekte yutma problemini var olduğuna dair yaygın belirti ve semptomlar şiddetli kusma,boğulma gibi bariz olabileceği gibi sessiz aspirasyon gibi hiçbir belirtinin görülmediği durumlar da olabilir.Gastroözofageal reflü ve nazal regürjitasyon,yutma sorunlarının olabileceğine dair diğer işaretlerdir.
5.Gastrointestinal Sistem Bozuklukları
Gastrointestinal sistem,ağızdan başlayarak besinlerin sindirim kanalı boyunca sindirilmesini içerir ve pediatrik grupta yutma bozukluğuna yol açabilen başlıca gastrointestinal sistem bozuklukları arasında,gastroözofageal reflü ve eozinofilik özofajit sayılabilmektedir.
6.İatrojenik Nedenler
Çoğunlukla ilaç yan etkileri veya cerrahi komplikasyonlar ile ilgili olabilmektedir.
7.Davranışsal Yeme Bozukluğu
Davranışsal yeme bozukluğu,bilinen tıbbi bir etiyoloji olmaksızın yeme bozukluğu yaşayan çocukları kapsayan bir bozukluktur.Davranışsal yeme bozukluğunun en ciddi komplikasyonlarından biri gelişme geriliğidir.
Çocuklarda Yutma Bozukluklarında Değerlendirme Yöntemleri
İlk başta ebeveynden iyi bir anamnez(hikaye) alınmalıdır sonra aşağıdaki kriterler ve işlevler değerlendirilmelidir;
a.Beslenme öyküsü
b.Sinir Sistemi Değerlendirmesi
c.Kraniyal Sinir Değerlendirmesi
İleri düzey değerlendirmeye ihtiyaç duyulursa bu yöntemlere ‘Enstrümantal Tetkikler’ adı verilir sırasıyla şu yöntemlerdir;
a.Fleksible Endoskopik Yutma Değerlendirmesi (FEYD)
b.Videofloroskopi/Modifiye Baryumlu Yutma Değerlendirmesi(MBYD)
c.Servikal Oskültasyon ve Ultrason
Kaynakça:
.Prof.Dr.Seyhun TOPBAŞ
.Prof.Dr.İlknur MAVİŞ
.Dr.Öğr Üyesi Semra Selvi BALO
.Dr.Öğr Üyesi Eda İyigün UZUNÖZ
**Kuramdan Uygulamaya Klinik Dil ve Konuşma Terapisi II.Cilt
.Joan C.ARVEDSON
.Linda BRODSKY
**Pediatric Swallowing and Feeling Assesment and Management Second Edition
.Kim Corbin-Lewis
.Julie M.Liss
.Kelle L.Sciortino
**Clinical Anatomy & PHYSİOLOGY of the Swallowing Mechanism
Umut Berk Şahanlık
İstanbul Kent Üniversitesi Dil ve Konuşma Terapisi Bölümü
2. Sınıf Temsilcisi
