Şizofreni Spektrumu Bozuklukları
Şizofreni spektrumu bozuklukları aslında üstüne çok da yorum yapılabilecek bir konu değildir. Çünkü diğer bozukluklara göre çok daha ciddi bir bozukluktur. Halüsinasyonlar, delüzyonlar, dezorganize yani tutarsız ve mantıksız düşünce ve davranışlar bozukluğun baş belirtileridir. Burada sık sık karıştırılan iki kavramımız var. Halüsinasyon ve delüzyon. Halüsinasyon günlük hayatımızda da görece daha sık kullanıldığından daha bilinir bir kavramdır. Var olmayan şeyleri görme, duyma, koklama gibi duygusal bir bozukluktur. Delüzyon ise halüsinasyona göre daha az fizikidir. Delüzyonlar var olmayan şeyleri sanmak olarak açıklanabilir. Var olmayan şeyleri sanmak, gerçek düşünce ve inançlara sahip olmaktır. Daha net anlaşılması için örneklerle destekleyelim. Eğer danışan gelip bize bazen evin içinde birini gördüğünü söylerse ve durup dururken yanık kokusu aldığını söylerse bu halüsinasyondur. Fakat danışanımız terapi süreci içinde etrafındaki insanların onun kuyusunu kazdığını, onu öldürmeye bile çalıştıklarını hatta ve hatta sizin de onlar gibi onu öldürmek için yanaştığınızı düşünüp buna inanıyorsa bu delüzyondur.
8 adet şizofreni spektrumu bozukluğu vardır. Şimdi bunları inceleyelim.
- Şizofreniform bozukluk
Bu bozukluğun belirtileri de şizofreni ile aynıdır. Tedavisi diğerlerine baz alan daha kolaydır. 6 ay gibi bir süre içinde danışan bu bozukluğu yenebilir.
- Şizoaffektif Bozukluk
Burada da klasik şizofrenik tepkilerin yanında aynı zamanda duygu durum bozukluklarının da eşlik ettiğini görürüz. Duygu durum bozuklukları depresyon, mâni vs. dir. Burada danışanla anlaşmak daha zordur. Danışan size karşı kapalı olabilir. Sürekli değişken olabilir. Bu süreci de uzatır, terapötik ilişkiyi de etkiler.
- Sanrılı Bozukluk
Şizofreni belirtilerinin içinde olan sanrılar bu bozuklukta ilk baştadır. Ancak bizar sanrılar yoktur. Bizar sanrılar ne demek istersek, hemen ona da bakalım. Bizar sanrılar gerçeküstü düşüncelerdir. Mesela UFO görmek, cinler tarafından hamile bırakılmak gibi. Sanrılı bozuklukta esas olan sanrılar kıskançlık, erotik gibi konularla ilgili olan sanrılardır. İşlevsellik tamamen bozulmaz. Bu bozukluk önceleri paranoya olarak adlandırılmıştır.
- Kısa Psikotik Bozukluk
Adından da anlaşılacağı gibi uzun süreli değildir. Bir gün- bir ay arası sürer. Şimdi sayacağım dört adet belirtiden en az birini olması gerekir. Bu belirtiler şunlardır, sanrılar, tutarsızlık, halüsinasyonlar, düzensiz davranışlar. Eğer daha önceden herhangi bir kişilik bozukluğu yaşanmışsa burada risk faktörü olabilir. Yani zemin hazırlayabilir. Tedavisi nispeten daha kolaydır. Destekleyici durumlar vara mesela düşük stres düzeyi, destekleyici çevre gibi o zaman bu bozukluğun tedavi şansı yüksektir.
- Paylaşılmış Psikotik Bozukluk
Bu bildiğimiz türlere göre biraz daha karışık ve anlaşılması da anlatması da zor bir bozukluktur. Klasik tanıma baktığımızda şunu görürüz, bir kişinin sanrılarının başka bir kişiye aktarılmasıdır. Bu bozukluk dünyada çok nadir görülür. Iki kişi arasında gerçekleşen bu bozukluk büyük olasılıkla aile üyeleri arasında görülür. İkinci kişi birinci kişiden etkilenir ve onun sanrılarını paylaşır. Bu sanrılar bizar sanrılar değildir. İkinci kişi yani sanrıları üstüne alan kişi aslında psikotik bir bozukluk göstermez ancak bu paylaşma durumu uzun süre devam eder ve şiddetini arttırırsa ikinci kişi de psikotik boyuta ilerleyebilir.
- Genel Bir Tıbbi Duruma Bağlı Psikotik Bozukluk
Burada durum aslında çok basittir. Kişi bir hastalık yaşar örneğin epilepsi krizi buna bağlı olarak yanık kokusu alma gibi sanrılar duyabilir.
- Madde Kullanımına Bağlı Psikotik Bozukluk
Burada ayrıcı kısım şudur. Kişi yaşadığı sanrıların maddeye bağlı olduğunun farkında olmamasıdır. 4 alt başlığı vardır.
- Sanrılara giden
- Varsanımlara giden
- Yoksunluğa bağlı
- Entoksiksasyon sırasında başlayan
- Başka Türlü Adlandırılamayan Psikotik Bozukluk
Bu en basit şekilde şöyle açıklanır. Kişi psikotik bozukluklar yaşar ancak bunlar düzenli ya da tanı ölçütlerine göre yeterli değildir. Bu durumda kişi için herhangi bir psikotik bozukluğu yok tamamen sağlıklı ya da bozukluk var sağlıksız diyemeyiz.
Şizofreni spektrumunun alt tipleri bunlardı.
Tedavi boyutunda hem ilaç hem de terapi bir arada yürütülmelidir. Terapide esas odağı işlevsiz düşünceleri yenisi ile değiştirmeye odaklı çalışan BDT uygulanması da oldukça mantıklıdır. Doğru tedavi ile tamamen iyileşilebileceği gibi tedavi edilmezse intihara kadar götürülebilecek kötü sonuçlar doğurabilir.
Aleyna Tümer
Manisa Celal Bayar Üniversitesi Psikolojik Danışmanlık ve Rehberlik Bölümü
4. Sınıf Temsilcisi
