Şizoid Kişilik Bozukluğu
- Şizoid Kişilik Bozukluğu Nedir?
Genç erişkinlik döneminde başlar ve birbirinden farklı koşullar altında ortaya çıkar. Şizoid kişilik bozukluğu A kümesi veya eksantrik olarak gruplandırılan kişilik bozukluklarındandır. A kümesine dahil olan kişilik bozukluğuna sahip olan bireyler genelde garip veya farklı görünmektedirler. Bu kümedeki bozukluklar arasında paranoid kişilik bozukluğu, şizoid kişilik bozukluğu ve şizopital kişilik bozukluğu yer almaktadır. A kümesindeki kişilik bozukluklarının ortak paydası sosyal beceriksizlik ve sosyal çekilmedir. Bu kişilik bozukluklarında çarpıtılmış düşünceler hakimdir. Şizoid kişilik bozukluğu olan bireyler sosyal ilişkilerde uzak, kopuk ve farklı davranışlar sergilemektedirler. Bu bireyler genellikle yalnızdır; tek başına yapmış oldukları aktivitelerden hoşlanır ve duygularını nadir ifade ederler. Odaklandıkları tek bir konu üzerinde çalışırlar. Şizoidlerin belki en trajik sorunu, kendileriyle yakın ilişki kuramamalarıdır. İsmen benzerliklerinin dışında şizofreni ve şizoid kişilik bozukluğu aynı şey değildir. Şizoid kişilik bozukluğuna sahip olan birçok insan tek başlarına çalışabilecekleri işler tercih etseler de genellikle hayatlarını düzgün bir biçimde devam ettirebilirler. Başka insanlarla bir arada olmaktan zevk almazlar. Yalnız yaşamayı tercih ederler. Duygularını gizlemeyi seçerler. Dışarıya belli etmedikleri duygularını, iç dünyasında yoğun olarak yaşarlar. Sosyal yaşama dahil olmazlar, eğlenmekten kaçınırlar. Onların üzüntülerini ve sevinçlerini anlamak zordur. Kendilerini yaşamdan soyutlayarak yaşarlar.
Bu kişilik bozukluğunda kişiler duygularını aktarmada sorunlar yaşamaktadırlar. Davranışlarında ilgisiz ve uyuşuk bir hali vardır. Göz temasından kaçınır, asosyal bir yapı sergilerler. Hayatta yaşanan önemli sorunlara tepki vermezler, tamamen pasif bir duruma geçerler. Sadece birinci derece akrabalarıyla iletişim kurabilirler. Kimseyle ilişkiye girmezler. Toplumsal becerileri yoktur. İnsanlarla iletişim kurmadıkları hobiler edinirler. Eleştirilere ve övgülere karşı ilgisizlerdir. Cinselliğe ilgi göstermezler, bu sebeple evliliği tercih etmezler. Diğer insanlarla anlamlı ilişkiler kurmaları ve kendi ailelerini kurmaları zor olmaktadır. Hafızaları iyidir lakin stresli zamanlarda kısa süren psikotik dönemler yaşarlar. Şizofreni, psikotik özellikler gösteren bir duygudurum bozukluğu veya başka bir psikotik bozukluk sürecinde ortaya çıkmaz ve genel tıbbi durumun fizyolojik etkilerine doğrudan bağlı değildir.
- Şizoid Kişilik Bozukluğu DSM-IV Kriterleri:
Aşağıdakilerden en az dördü kişide mevcut olmalıdır:
- Ailenin bir parçası olamadığı gibi ne yakın ilişkiler kurmak ister ne de yakın ilişkiler kurmaktan zevk alır.
- Hemen her zaman tek bir etkinlikte bulunmayı tercih eder.
- Başka biriyle cinsel deneyim yaşamaya ilgisi olsa bile çok azdır.
- Keyif aldığı etkinlik ya hiç yoktur ya da pek azdır.
- Birinci derece akrabaları dışında yakın arkadaşı veya sırdaşı yoktur
- Bankalarının övgü ve eleştirilerine kayıtsız kalır
- Duygusal soğukluk, kopukluk veya tekdüze bir duygulanım gösterirler.
- Şizoid Kişilik Çeşitleri:
- Durgun Şizoid (depresif özellikler): belirgin atalet; yetersiz faaliyet düzeyi, doğası gereği ağırkanlı, uyuşuk, yorgun, ağır, bezgin, bitkin, mecalsiz.
- Mesafeli Şizoid (kaçından, şizotipal özellikler): mesafelidir, kendini geri çekmiştir; erişilmez, tek başına, dış dünyadan soyutlanmış, evsiz, münzevidir, amaçsızca dolanır; ikincil meselelerle meşguldür.
- Duygusuz Şizoid (kompulsif özellikler): tutkusuz, tepkisiz, samimiyetsiz, soğuk, umursamaz, kayıtsız, ruhsuz, donuktur; kolay heyecanlanmaz, istifini bozmaz, serinkanlıdır; tüm duyguları derinliksizdir.
- Kişiliksizleşmiş Şizoid (şizotipal özellikler): kendinden ve başkalarından kopmuştur; benliği kendi bedeninden ayrılmış veya uzak bir nesne haline gelmiştir; bedeni ve zihni birbirinden ayrılmış, yarılmış, ayrışmış, parçalanmış, bölünmüştür.
- Kimlerde Görülür?
Şizoid kişilik bozukluğuna sahip kişilerin çoğunun ailesinde şizofreni, şizoid kişilik bozukluğu veya şizotipal kişilik bozukluğu görülmektedir. Diğer risk faktörleri ise şunlar olabilmektedir:
- Çocukluk döneminde etkisi olmuş olan çevresel faktörler
- Çocukken istismara uğramış veya ihmal edilmiş olmak
- Duygusal olarak mesafeli bir ebeveyne sahip olmak
Şizoid kişilik bozukluğu erkekleri kadınlardan daha fazla etkilemektedir ve yakın akrabalarında şizofreni olan bireylerde daha yaygın olarak görülmektedir. Bu hastalık türü, genelde ergenlik döneminin sonlarında veya yetişkinliğin ilk zamanlarında ortaya çıkmaktadır.
- Nasıl Bir Tedavi Yolu İzlenir?
Şizoid kişilik bozukluğuna sahip olan bireyler çoğunlukla tedavi arayışına girmezler. Çünkü bu kişilerin düşünceleri ve davranışları genellikle kendi üzerlerinde bir sıkıntı yaratmaz. Tedavi arayışına girildiyse bireyler üstünde psikoterapi uygulanmaktadır. Bu tedavi yönteminde genel itibari ile başa çıkma becerisi, iletişim kurma, sosyal yeteneklerin iyileştirilmesi ve öz saygı gibi konular üzerine çalışılır. Terapide iletişim ve güven duyguları çok önemli bir yer tuttuğundan bu terapi, terapist için kimi zaman zorlayıcı olabilmektedir. Çünkü şizoid kişilik bozukluğuna sahip olan bireyler diğer insanlarla ilişki kurmakta zorlanırlar. İlaç kullanımı şizoid kişilik bozukluğunda genellikle tercih edilmemektedir. Ancak kişi depresyon gibi psikolojik bir sorun yaşıyorsa bunun için ilaç kullanımı gerekebilir. Bilişsel davranışçı terapi, ilaç tedavisi ve grup terapisi tedavi yollarından bazılarıdır.
- KAYNAKÇA
- Nussbaum, A. (2017), DSM-V Yönelimli Tanısal Görüşme, American Pscyhiatric Publishing, Ankara, Hekimler Yayın Birliği
- Millon, T., Grossman, S., Millon C., Meager, S. ve Ramnath, R. (2019), Modern Yaşamda Kişilik Bozuklukları, John Willey&Sons, Inc., İstanbul, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları
- Şizoid Görüngü- Nesne İlişkileri ve Kendilik, Harry Guntrip, Metis Yayınları Kişilik Bozuklukları, James F. Masterson, Litera Yayıncılık
- Hayatı Yeniden Keşfedin, Jeffrey E. Young, Janet S. Klosko, Psikonet Yayınları
Melike Çağla Mermer
Ankara Bilim Üniversitesi Psikoloji Bölümü
3. Sınıf Temsilcisi
