Spesifik İlk Yardım Durumları
Herkese selamlar ben Ayşe Nur. Bu yazıda sizlerle Spesifik İlk Yardım Durumları nelerdir onları paylaşacağım.
Öncelikle ilk yardım nedir ona bakalım.
İlk yardım, herhangi bir kaza veya yaşamı tehlikeye düşüren bir durumda, sağlık görevlilerinin yardımı sağlanıncaya kadar, hayatın kurtarılması ya da durumun kötüye gitmesini önleyebilmek amacı ile olay yerinde, tıbbi araç gereç aranmaksızın, mevcut araç ve gereçlerle yapılan ilaçsız uygulamalardır.
Uygulamalar bu konuda eğitim almış donanımı olan kişilerce olay yerinde elde bulunan imkanlarla yapılır. 3 temel uygulama üzerinden gerçekleşir: koruma, bildirme ve kurtarma.
Temel amaç hayati tehlikenin ortadan kaldırılarak bireyin yaşamsal fonksiyonunun sürdürülmesi sağlanması ve durumunun daha kötüye gitmesi engellenerek iyileşmenin kolaylaştırılmasıdır.
Peki hangi ilk yardım gerektiren durumlarda neler yapılmalı onları inceleyelim.
- Kanamalarda İlk Yardım:
Kanama, damar bütünlüğünün bozulması sonucu kanın damar dışına doğru akmasıdır. 3 çeşit kanama vardır.
İç kanama: Kanama vücut içine doğru olur ve gözle görülmez.
Dış kanama: Kanama yaradan vücut dışına doğru olur.
Diğer Kanamalar: Kulak, burun, ağızdan olan kanamalar.
İç kanamalarda ilk yardım: Hasta ya da yaralının bilinç durumunu değerlendiririz ve yaşam bulgularını kontrol ederiz. Ardından hasta/yaralıya şok pozisyonu verip üzerini örtmeliyiz ve bu durumda hasta/yaralıyı hareket ettirmemeliyiz. Ağızdan yiyecek, içecek kesinlikle vermemeliyiz. 112 aranmalıdır. Bu sürede ekipler gelene kadar hasta/yaralının yanında olmalıyız.
- Şok pozisyonu aşamaları:
- Hasta veya yaralı sırt üstü yatırılır.
- Bacakları 30 cm yükseltilir.
- Üzeri örtülür.
- 112 Acil aranır.
- 112 Acil ekibi gelene kadar hasta veya yaralının yanında beklenir.
Dış kanamalarda ilk yardım: Hasta/yaralının durumu değerlendirilir ve 112 aranır. Kanayan bölgenin üstüne temiz bir bezle bası uygulanır. Eğer kanama durmaz ise ikinci bir bezle bası uygulanmaya devam edilmeli gerekirse bir bezle sarılarak kanamanın durması için müdahaleye devam edilmelidir. kanayan bölge yukarı kaldırılır ve hasta/yaralıya şok pozisyonu verilir.
- Diğer kanamalarda ilk yardım:
Burun Kanamasında İlk Yardım: Hasta/yaralı sakinleştirilir, endişeleri giderilir. Oturtturularak başı hafifçe öne eğilir ve burun kanatları 5 dakika süre ile sıkılır.
Kulak Kanamasında İlk Yardım: Hasta/yaralı sakinleştirilir, endişeleri giderilir. Kanama hafifse kulak temiz bir bezle temizlenir fakat kanama ciddi ise kulağı tıkamadan temiz bezlerle kapanır. Bilinci yerinde ise hareket ettirmeden sırt üstü yatırılır. Bilinçsiz ise kanayan kulak üzerine yan yatırılır. Kulak kanaması, kan kusma, anüs, üreme organlarından gelen kanamalarda hasta/yaralı kanama örnekleri ile uzman bir doktora sevk edilir.
- Yaralanmalarda İlk Yardım:
Yara, vurma çarpma kesilme gibi olaylar sonucunda deri ya da deri altı doku bütünlüğünün bozulmasına verilen isimdir. Birçok çeşidi bulunmaktadır hadi gelin göz atalım ve nasıl müdahale etmeliyiz birlikte inceleyelim.
Kesik yaralar: Bıcak, çakı gibi kesici aletlerle oluşur. Genellikle basit yaralardır.
Ezik yaralar: Taş, yumruk ya da sopa gibi cisimlerin şiddetli olarak çarpması ile oluşan yaralardır.
Delici yaralar: Sivri aletlerle oluşan yaralardır.
Parçalı yaralar: Dokular üzerinde bir çekme etkisi ile meydana gelir.
Doku ile ilgili tüm organ, saçlı deride zarar görebilir.
Kirli (enfekte) yaralar:
Mikrop kapma ihtimali olan yaralardır. Enfeksiyon riski yüksek yaralar şunlardır:
Gecikmiş yaralar (6 saatten fazla)
Dikişleri ayrılmış yaralar,
Kenarları muntazam olmayan yaralar
Çok kirli ve derin yaralar,
Ateşli silah yaraları, Isırma ve sokma ile oluşan yaralar
Yaralarda görülen ortak belirtiler ise ağrı, kanama ve kenarında ayrıklardır.
Peki nasıl müdahale etmeliyiz?
Hasta/yaralının durumu incelenir ve yaşam bulguları değerlendirilir. Kanaması durdurulur. Eğer yarada saplanmış bir cisim mevcutsa kesinlikle çıkarılmamalıdır ve yara içine dokunulmamalıdır. Hasta/yaralı delici karın yaralanmalarında hasta sırt üstü yatırılır, delici göğüs yaralanmalarında yaralının bilinci yerindeyse yarı oturur pozisyon verir sırtını desteklerim ve 112 Acili aramalıyım. Hasta/yaralının en yakın sağlık kuruluşuna sevkini sağlamalıyız ve tetanos aşısı olması söylenmelidir.
Kafa ve omurga yaralanmalarına dikkat edilmelidir. Darbenin şiddetine bağlı alınan hasar merkezi sinir sistemini etkilemiş olabilir ya da bel kemiğinde oluşan bir yaralanmada omurgada ani sıkışma, daralma olabilir. Bu nedenle hasta/yaralının baş, boyun, gövde ekseni bozulmamalıdır aksi halde kalıcı sakatlıklara hatta ölüme neden olmaktadır.
- Yanık, Donma ve Sıcak Çarpmalarında İlk Yardım:
Isı ile oluşan yanıklarda ilk yardım: eğer alevle yanma söz konusu ise hasta/yaralının koşması engellenir ve yanık olan bölgenin üzeri battaniye veya çarşaf ile kapatılır. Bölge çok büyük değilse en az 20 dk soğuk su ile yıkanır. Bölgede su toplamış kabarcıklar oluşabilir bunlar patlatılmamalıdır ve bölgeye herhangi bir şey sürülmemelidir. Bölgenin derisi soyulmadan dikkatlice kıyafetler çıkarılır. Aksesuar varsa zarar vereceğinden çıkartılır. Yanık bölge temiz bir bezle kapatılır. Yakın bir sağlık kuruluşuna gidilmelidir.
Elektrik Çarpması ile Oluşan Yanıklarda İlk Yardım: Soğukkanlı ve sakin olunmalıdır. Yaralıya dokunmadan önce elektrik akımı kesilmeli. Akımı kesme imkânı yoksa tahta çubuk ya da plastik gibi yalıtkan bir cisimle hasta/yaralının elektrik teması kesilmelidir. Hasta/yaralının yaşam bulguları kontrol edilip durumu değerlendirilmelidir. Hasta/yaralı hareket ettirilmemelidir. 112 Acil aranır.
Kimyasal Yanıklarda İlk Yardım: Deriyle temas eden kimyasal maddenin en kısa sürede deriyle teması kesilmelidir. Bölge bol tazyiksiz suyla, en az 15-20 dakika yıkanır. Giysiler çıkarılır. 112 Acil aranır.
Sıcak çarpmasında ilk yardım: Hasta serin ve havadar bir yere alınarak giysileri çıkarılır. Bulantısı yoksa ve bilinci açık ise su-tuz kaybını gidermek amacıyla su veya maden suyu verilebilir. Bilinci tam yerinde değilse ve bulantısı mevcutsa 112 acil aranır.
Donmada ilk yardım: Hasta/yaralı ılık bir alana alınır ve bilinci açıksa sakinleşmesi sağlanır. Kuru giysiler giydirilir ve şartlar uygunsa sıcak bir şeyler içirilebilir (uzun süreli oral alımı olmadıysa ve basınç altında kaldıysa verilmemelidir örn: enkaz altı gibi). Donan bölge ovuşturulmaz kendi kendine ısınması sağlanır, su toplamış kabarcık vb. varsa patlatılmaz ve 112 acil yardım ekibi çağrılır.
- Kırık, Çıkık ve Burkulmalarda İlk Yardım:
Kırık, kemik bütünlüğünün bozulmasıdır ve kırık olan bölge hareket ettirilmez. Kırık kolda ise aksesuarlar çıkarılır. Kırık şüphesi olan bölge ani hareketten uzak tutulmalıdır ve tespit edilmelidir. Tespit malzemesi olarak sert cisimler kullanılabilir (sopa, karton, kitap…). Bu malzemeler kırık bölgenin uzunluğu ile aynı ya da yakın olmalıdır. Kırık bölge kalp hizasının üzerinde olmalıdır. 112 acil aranır.
Burkulma, çarpma ve vurma gibi durumlarda eklem yüzeyinin geçici olarak ayrılması durumudur. Böyle bir durumda hasta/yaralının şişliğini azaltmak için burkulan bölgeyi yukarı kaldırırız. Burkulan bölge hareket ettirilmez ve 112 acil aranır.
Çıkık, eklem yüzeyinin kalıcı olarak ayrılmasıdır ve çıkık durumu geliştiğinde yerine oturtulmaya çalışılmaz. Hasta/yaralı sakinleştirilir ve 112 acil aranmalıdır.
- Zehirlenmelerde İlk Yardım:
Sindirim yoluyla zehirlenmede: Hasta/yaralının bilinci kontrol edilir. Zehirli madde ağıza temas ettiyse su ile çalkalanır, el ile temas ettiyse de su ile bölge yıkanır. Hasta/yaralının yaşam bulguları değerlendirilir ve asla kusturmaya çalışılmaz bu durum daha çok zarar görmesine yol açabilir. 112 acil aranır.
Solunum yolu ile zehirlenme: Hasta temiz havaya çıkarılır ya da cam ve kapı açılır. Yarı oturur pozisyon verilir. Bilinç kapalı ise koma pozisyonu verilir. 112 Acil aranır.
Koma pozisyonu için aşağıdaki adımlar izlenir.
Sesli veya omzundan hafif dokunarak, uyarı verilerek bilinç kontrol edilir,
Sıkan giysiler gevşetilir,
Ağız içinde yabancı cisim olup olmadığı kontrol edilir,
Bak, dinle, hisset yöntemi ile solunum kontrol edilir, Şah damarından nabız kontrol edilir,
Hasta/yaralının döndürüleceği tarafa diz çökülür,
Hasta/yaralının karşı tarafta kalan kolu karşı omzunun üzerine konur,
Karşı taraftaki bacağı dik açı yapacak şekilde kıvrılır,
İlkyardımcıya yakın kolu baş hizasında omuzdan yukarı uzatılır,
Karşı taraf omuz ve kalçasından tutularak bir hamlede çevrilir,
Üstteki bacak kalça ve dizden bükülerek öne doğru destek yapılır,
Alttaki bacak hafif dizden bükülerek arkaya destek yapılır,
Başı uzatılan kolun üzerine yan pozisyonda hafi f öne eğik konur,
Tıbbi yardım (112 Acil) gelinceye kadar bu pozisyonda tutulur,
3-5 dakika ara ile solunum ve nabız kontrol edilir.
Cilt yoluyla zehirlenme: zehirli maddenin vücut teması kesilir ve bulaş olan giysiler hemen çıkarılır. Deri 15-20 dk boyunca bol su ile yumuşak şekilde yıkanır ve 112 acil aranır.
- Hayvan ısırıklarında ilk yardım:
Kedi ve köpek ısırması durumunda yaralı bölge 5 dk süresince bol sabunlu su ile yıkanmalı ve üzeri temiz bir bez ile kapatılmalıdır. Eğer ciddi yaralanma ve kanama durumu varsa basınç uygulanarak kanama durdurulmalı en yakın sağlık kurumuna gidilmeli ya da 112 ekibi çağırılmalıdır.
Arı sokması durumunda bölge su ile yıkanmalı ve soğuk uygulama yapılmalıdır. Eğer alerji, ağız içi sokma ya da birden çok arı sokması durumu söz konusu ise 112 acil aranmalı ve sağlık ekipleri tarafından müdahale edilmelidir.
Akrep sokması durumunda yaralı bölge hareket ettirilmez ve hasta/yaralı yatar pozisyona getirilir. Yaralı bölgeye soğuk uygulama yapılarak yara yerinin üst kısmı kan dolaşımı engellemeyecek şekilde bir bez ile sarılır. Yaraya bir müdahale yapılmaz. 112 acil aranır.
Yılan ısırması durumunda öncelikle ısırılan kişi sakinleştirilir. Yara su ile yıkanır bölgede aksesuar vb. bası yapacak eşyalar çıkarılır. Yılan baş veya boyun kısmından ısırmışsa bası uygulanır. Yara yerinin üst kısmı kan dolaşımını engellemeyecek şekilde temiz bir bez ile sarılır. Yaraya soğuk uygulama yapılmalı. Yara üzerine kesinlikle girişim yapmamalısınız (yarayı emmeyin) ve yaşam bulgularını takip edin. 112 acil ekibini arayın.
Deniz canlıları tarafından ısırılma durumunda yaralı bölgeyi hareket ettirmeyin. Eğer ısıran canlının dikeni batmışsa ve görünüyorsa dikkatlice çıkarın. Bölgeye sıcak uygulama yapın ve 112 acil ekiplerini arayın.
- Boğulmalarda İlk Yardım:
Boğulma, vücuttaki dokulara yeterli oksijen gitmemesi sonucu dokularda bozulma meydana gelmesidir. Peki boğulma nedenleri nelerdir? Bayılma ve bilinç kaybı sonucu dilin geriye kayması, nefes borusuna sıvı dolması, nefes borusuna yabancı cisim kaçması, asılma, akciğerlerin zedelenmesi, gazla zehirlenme, suda boğulmadır.
Boğulma nedeni ortadan kaldırılır,
Bilinç kontrolü yapılır
Hastanın yaşamsal bulguları değerlendirilir
Temel yaşam desteği sağlanır,
Derhal tıbbi yardım istenir (112 Acil),
Yaşam bulguları izlenir.
Ayrıca suda boğulmalarda, boğulma sırasında nefes borusu girişinin kasılmasına bağlı olarak çok az miktarda su akciğerlere girer. Suda boğulanlarda özellikle soğuk havalarda 20–30 dakika geçse bile yapay solunum ve kalp mesajına başlanmalıdır.
Suda boğulmalarda, ağızdan ağıza ya da ağızdan burna solunumun suda yaptırılması mümkündür ve bu uygulamaya su içerisinde iken başlanmalıdır. Bu uygulama derin sularda mümkün olmayabilir, bu nedenle hasta/yaralının hızla sığ suya doğru çekilmesi gerekir.
Suya atlama sonucu, boğulma riskinin yanı sıra genel vücut travması ya da omurga kırıkları da akla gelmelidir. Bu nedenle suda, başın çok fazla arkaya itilmemesi gereklidir.
Ayşe Nur Sivri
Necmettin Erbakan Üniversitesi Hemşirelik Bölümü
2. Sınıf Temsilcisi
