Toksikoloji ve İlaç Etkileşiminin Önemi
Toksikoloji ve ilaç etkileşimleri konusunda bilgi vermeden önce ‘Toksikoloji Nedir?’in cevabını aramak istiyorum. Toksikoloji; kimyasal maddelerin canlı organizmalar/ sistemler üzerinde istenmeyen, zararlı, olumsuz sonuçlar oluşturan etkilerinin inceleyen bir bilimdir. Yunanca ok zehri anlamına gelen ‘toksikos/toksikon’ kelimesi ile bilim anlamına gelen ‘logos’ kelimelerinden türetilmiştir. Toksikoloji zehir bilimi demektir. Tarihte de zehirlerin kullanımıyla ilgili birçok örnek mevcuttur. Socrates’in baldıran içerek ölüme mahkum edildiği bilinen örnekler arasındadır. Cladius ve oğlu Britannicus çorbalarına arsenik katıldığı için ölmüşlerdir. Daha birçok örnek mevcuttur. Geçmişten bu yana zehir ve toksikoloji insan hayatının içinde var olmuşlardır.
Toksikoloji, eczacılık bilimlerinin önemli bir kısmını oluşturur. Hastaya verilen ilacın toksik etki oluşturan/oluşturmayan dozlarını bilmeli ve bu değerlere göre hastalık tablosu için uygun ilacı vermeliyiz. Hastaya verilen ilacın hasta için uygun etki oluşturması ve kullanılan ilaçlarla etkileşiminin olup olmaması çok önemlidir. Bu yazımda sizlere toksikoloji ve ilaç etkileşiminin öneminden bahsedeceğim.
İlaç etkileşimi; ilacın beklenen etkisinin önceden, birlikte veya hemen sonra alınan bileşik ile kalitatif veya kantitatif olarak değişmesidir. İlaçlar, birbirleriyle etkileştiklerinde sinerjik olarak etkilerinin arttırabilir. Bu durum istenen bir olay değildir, ilacın kandaki düzeyi istenenden çok artabilir ve bu da toksik etki oluşumuna sebep olur. İlaçlar bazen de birbirleriyle geçimsiz olabilirler. Aynı yoldan verildiğinde birbirlerinin çöktürebilirler veya etkilerinin azaltabilirler, burada da istenen kan düzeyine ulaşamayız ve hastaya yeteri kadar ilacı veremeyiz. Toksik etkiler meydana gelebilir veya var olan toksik etkiler artabilir. Bu gibi örneklerden de anlaşılacağı üzere ilaç etkileşimleri eczacılık için çok önemli olup mutlaka bu durum gözetilerek tedavi tablosu hazırlanmalıdır. İlaç etkileşimleri genelde istenmeyen sonuçları doğurur fakat pozitif sonuçları olan ilaç etkileşimleri de vardır. Örneğin levadopanın ve karbidopanın birlikte kullanımı, Parkinson hastalığının tedavisinde kullanılmaktadır.
İlaç etkileşimlerinin sonuçları bireyler arasında farklılık gösterir. Bu değişikliğin sebebi genetik- çevresel faktörler, mevcut hastalıklar, bireyin yaşı ve alışkanlıklarıdır. Bazı hastalık durumlarında ilaç etkileşimleri olasılığı artmaktadır. İlaç etkileşimleri, hastalığın hafif olduğu durumlarda daha az önemli iken ciddi durumlarda hastalığın şiddetlenmesine neden olabilir. İlaç etkileşimleri açısından en riskli grup yaşlı hastalar, yatan hastalar ve cerrahi girişim yapılacak hastalardır. Alkolikler ve gebeler de ilaç etkileşimleri açısından riskli gruplardır.
Terapötik penceresi dar ilaçlar genellikle ilaç etkileşimlerine yol açar. Örneğin: aminoglikozit antibiyotikler, digoksin, fenitoin, teofilin, trisiklik antidepresanlar, antidiyabetikler. Bu ilaçların toksik dozları, terapötik dozlarına çok yakındır. Dozdaki küçük artışlar ilacın kan düzeyinde ciddi artışlara sebep olur ve bu sebeple toksik etki görülebilir.
Yazımı noktalarken bazı ilaç etkileşim örnekleri vereceğim. İlaçlarınız için her zaman doktorunuzdan ve eczacınızdan bilgi alınız. Unutmayın ki eczacı, en yakın sağlık danışmanınızdır. Blog yazımı okuduğunuz için şimdiden çok teşekkürler!
Fenitoin: Fenitoin kullananlara yüksek doz folik asit verildiğinde fenitoinin bağırsaktan absorpsiyonu azalır ve tedavi için gereken kan düzeyine ulaşamaz.
Tetrasiklin Ampisilin: Tetrasiklin ve ampisilin tedavisi sırasında oral kontraseptif kullanan kadınlarda oral kontraseptif etkinliği azaldığı belirtilmiştir.
Antasitler: Siprofloksasin gibi florokinolon grubu antibiyotiklerin emilimini azaltırlar.
Kolestiramin ve Kolestipol: ilaçlarla kompleks oluştururlar. Bu ilaçlar alındıktan sonra diğer ilaçların alınma zamanı uzatılmalıdır.
Kaolin ve Pektin İçeren Diyare İlaçları: diğer ilaçları absorbe edebilirler ve emilimlerini azaltırlar.
Bifosfonat Bileşikleri: Penisilamin, asebutolol, nadolol gibi birçok ilacın emilimini azaltırlar.
Varfarin: Salilat ve sulfonamid ile birlikte kullanılması kanamalara yol açar.
Kinidin: Digoksin ile kullanıldığında digoksinin kan düzeyini yükseltir.
EtkinKampüs, üniversite öğrencilerine yönelik düzenlediği etkinliklerle sadece akademik değil, aynı zamanda mesleki ve kişisel gelişimlerine katkı sağlıyor. Etkin Kampüs’ün öğrencilere sunduğu fırsatlar, onların alanlarındaki potansiyelini en üst düzeye çıkarmalarına yardımcı oluyor.
Etkinliklere ulaşmak için tıklayın.
Kampüs temsilciliği hakkında detaylı bilgiye erişmek için tıklayın.
YAZAR:
İpek Göv
Lokman Hekim Üniversitesi Eczacılık 3. sınıf
