Vergi Politikaları ve Gündelik Hayatımıza Etkileri
Geçmişten günümüze içinde yaşadığımız toplum zamanla değişti. İlkel toplumlardan gelişerek uygar toplumlara evrildik. Avcılık-toplayıcılıktan, yerleşik hayata; yerleşik hayattan sanayi ve bilgi topluluğuna geçtik. Değişen toplumla beraber yaşantımız, alışkanlıklarımız ve hayat standartlarımız da farklılaştı. Toplum yapısı aynı kalmasa da, insanlar toplum olarak bir arada yaşamaya devam etti. İnsanların çalışma eylemiyle ortaya çıkan özel mülkiyet hakkı ile toplum gelişmeye başladı. Zamanla insanları bir arada tutan yasalar ortaya çıktı. İnsanların özel mülkünü koruması, kendi başlarına karşılayamadığı ihtiyaçlarını karşılaması için devletler oluştu.
Devlet, toplumun ortak yararını sağlayan ve ihtiyaçlarını gideren harcamalar yapar. İnsanların can ve mal güvenliğinden sorumludur. Ayrıca insanların kendi içinde yaptıkları harcamaları veya alışverişleri de finanse etmek durumundadır. Bu yüzden adil gelir dağılımını sağlamak, kamu harcamalarını finanse edebilmek, iktisadi büyüme ve kalkınmayı gerçekleştirmek için vergilendirme yapar. Vergilendirmelerde ise devlet, devletin amaçlarına hizmet edecek ayarlamalar yapar. Bu ayarlamalara ise vergi politikaları denir.
Türkiye’de günümüzde uygulanan vergi politikaları, ekonomik büyüme, gelir dağılımı ve kaynak tahsisi gibi alanlarda önemli etkilere sahiptir. Türkiye’de dolaylı vergilere ayrılan pay artmıştır. Dolaylı vergiler, yapılan harcamalar üzerinden alınan vergilerdir. Örneğin KDV, ÖTV gibi. Uluslararası işlerde çifte vergilendirmeyi önlemek için çalışmalar yapılmıştır. Dolaylı vergilerdeki artış fiyatlara da yansır (PwC Türkiye)
Dolaylı vergilerdeki artış harcamalarımızı iki farklı şekilde etkiler; ilki harcamaların artışı ile tüketim alışkanlıklarımızı kısmak, diğeri ise daha da artacağı beklentisi ile harcamaları arttırmaktır. Birey, tüketim harcamalarında birtakım kısıtlamalara gider. Planlı tüketim yapmaya başlar. İhtiyaçlarını önem seviyesine göre sıralayarak karşılar. Dolayısıyla bu da onun gelirine göre A malını B malına tercih etmesi sonucunu doğurur. Örneğin o ay içerisinde hem monta hem de bota ihtiyacı var ise, iklim koşullarına göre tercihini yalnızca birini seçerek yapar. Eğer soğuk iklim var ise montu, yağmurlu iklim var ise botu tercih edecektir. Fiyatların daha da artacağı beklentisi içerisinde olanlar ise harcamalarını arttırır. Bu da fiyatı artan A malını, fiyatı daha da yükselmeden alma kararını vermesine sebep olur. Örneğin bir çantanın değeri 50 TL’ den 100 TL’ye çıkmışsa tüketici, artan fiyatlardan dolayı daha da artacağı yanılgısına düşer ve çantayı yine de alır. Ve bu döngü fiyatların artması ile böyle devam eder.
Türkiye’de dış ticarette liberalleşme ve ihracatı destekleyerek kalkınma stratejisi uygulama politikası yapılır. Bu politika ile beraber sermaye sektörünün üzerindeki vergiler hafifletilerek, ücretler üzerindeki bir artışa sebep olur. Bu sebeple harcamalarımız üzerinde bir başka değişim daha olur. Ücretlerin artışı da tüketiciyi başka bir yanılgıya daha itebilir. Restoranda bir akşam yemeği yemek pahalı olabilir. Tüketici dışarıda yemek için verdiği ücreti, başka bir mala tercih etmeyi mantıklı bulabilir. Bu durum da yanlış bir seçim olur. Örneğin bir restoranda yiyeceğimiz balık menülü bir akşam yemeği ücreti 100 TL olursa, tüketici onun için ödeyeceği fiyatı aynı ücretli bir ayakkabıya ödeyebilir. Çünkü bir akşam yemeğine 100 TL ödeniyor ise, bir ayakkabıya da ödenebilir. Ayakkabıya ödenecek ücretin ayakkabının kalitesine göre alınması gerekir. Eğer ayakkabı o ücrete değecek bir ayakkabı ise alınmalı, değilse alınmamalıdır.
Kısacası vergi politikaları gündelik hayatımızda harcamalarımızı, yaşam tarzımı ve alışkanlıklarımızı etkiler. Uygulanan vergi politikaları ile alışkanlıklarımızı ya arttırabilir ya da azaltabiliriz. Uygulanan politikalar, farklı sektörleri kapsayacak şekilde olsa da tüketicinin gelirine de yansıyabilir. Bu durumda tüketici üzerinde farklı farklı sonuçlar doğurur.
Aslı Esendere
Dokuz Eylül Üniversitesi İktisat Bölümü
3. Sınıf Temsilcisi
